Een vaardigheid die mij al bijzonder veel oogst- en tuinierplezier opgeleverd heeft is het herkennen van kiemplanten. Zowel kiemplanten van vermeende “onkruiden” maar ook van door mij gezaaide en zich zelf uitzaaiende groenten en kruiden. Waarom is dit zo handig? Wel heel simpel: omdat het je een pak werk bespaard, dikwijls leuke verrassingen oplevert en het mogelijk maakt te tuinieren op een losse manier.
Ik hoor wel eens iemand opperen: mijn tuin is te klein om zelf groenten of fruit te verbouwen, … We lijken wel genetisch geprogrammeerd om te denken dat we niet over genoeg grond beschikken om groenten en fruit te verbouwen. Lees het kortverhaal “hoeveel grond heeft een mens nodig” maar eens. Ook al schreef Tolstoy het verhaal in de negentiende eeuw, dit beperkend denken is van alle tijden. In mijn eigen denken heb ik het ook gemerkt. Tien jaar geleden dacht ik ook nog in hectaren, een paar jaar later begon ik in aren te denken en tegenwoordig denk ik eerder in een grootte orde van vierkante meters. Meer grond verwerven is vaak een niet zo simpele en vaak dure aangelegenheid. Maar er is goed nieuws. De grootte van de tuin hoeft absoluut geen belemmering te zijn om zelf voedsel te produceren. Er zijn heel wat mogelijkheden. Maar dat is het juist. Denken in de mogelijkheden die we wel hebben in plaats van in belemmeringen van wat niet mogelijk is. Daarom wil ik het vooral over hebben over oplossingen om voedsel te produceren in een kleine tuin in dit tweedelige artikel.
Oost-Indische kers (Tropaeolum majus) is een plant die ieder jaar opnieuw onze tuin siert. De ronde blaadjes met hun interessante nervenstructuur en uitbundige overvloed aan kleurrijke bloemen zijn bijzonder decoratief. We houden niet alleen van de plant omdat hij zo mooi is. Neen. Het esthetische is slechts één van de troeven van Oost-Indische kers. De veelzijdigheid van dit gewas is schitterend. Zowel voor plant als dier heeft de plant heel wat in huis. Ieder seizoen opnieuw leer ik wel iets bij over dit wondergewas en komen er nieuwe inzichten waarvoor we het gewas in één of andere vorm kunnen aanwenden. Je houdt het echt niet voor mogelijk hoeveel gebruiken je voor Oost-Indische kers kan bedenken. Ik durf gerust stellen dat het een plant is die thuishoort in iedere eetbare tuin, zelfs in de kleinste tuin.
Een plant die zich bijzonder goed in zijn vel voelt en de leverancier bij uitstek van je winterslaatje. Ja, we hebben het hier over winterpostelein (Claytonia perfoliata). Een delicatesse die zichzelf teelt in de donkere maanden. Weinig werk en lekker, twee uiterst grote voordelen die pleiten om dit plantje zich te laten vestigen in jouw eetbare tuin.
Kolen zijn pareltjes van groenten. Perfect aangepast aan ons klimaat voorzien ze ons het hele jaar door van lekkers. Het bijzondere aan kolen is dat ze makkelijk groeien, hoge opbrengsten realiseren en ons zelfs in de moeilijkste periode van het jaar niet in de steek laten. Wanneer de donkere korte dagen arriveren zijn ze een bron van vers groen. Als we het over kolen als wintergroente hebben mag gerust wat ruimer gedacht worden dan witte of rode kool, bloemkool of de spruitjes die ons land internationale faam bezorgen onder de naam 'Brussels-sprouts'. De diversiteit aan kolen is enorm. Veel soorten zijn nog niet zo sterk ingeburgerd in onze tuin en wachten om gebruikt te worden. Waarom niet gaan voor meer afwisseling van gewassen?
Composteren is een serieus onderwerp waar al heel wat inkt over gevloeid is. Duiken we de compostliteratuur in dan vinden we “hopen” informatie over onder andere de ideale verhouding tussen groen en bruin materiaal in de hoop, de beste afmetingen en vormen van composthopen, hoeveel keer je de hoop moet omzetten, enz…. Om die boekjeskennis om te zetten in compost lijkt het vaak dat beschikken over een heel arsenaal aan hulpmiddelen noodzakelijk is om überhaupt te kunnen composteren. Denk maar aan compostbakken, zeven, starter, hakselaar om grof materiaal te verkleinen en noem maar op.
Het kan allemaal veel makkelijker dan dat en bovenal met een pak minder werk.
Een meer dan handige aanvulling op het klassieke gamma (tweejarige) moestuinkolen zijn de doorlevende koolgewassen. Ze blinken uit in productiviteit en zijn onderhoudsarm. Eens geplant heb je er buiten oogsten amper omkijken naar. Ziekten en plagen hebben amper vat op deze kolen. De ideale teelt voor zowel beginnende als gevorderde tuiniers.
Popeye en spinazie zijn onafscheidelijk verbonden in het collectieve geheugen. Iedere keer dat de krachtpatser een confrontatie aangaat met één van zijn rivalen grijpt hij naar een blikje spinazie wat hem superkrachten oplevert. Natuurlijk is de reactie van Popeye op het groene goedje wat overdreven. Overdreven superkrachten of niet. De promotie van spinazie door Popeye bleek een hit. De spinazieconsumptie in de jaren dertig van vorige eeuw steeg maar liefst 33% in de Verenigde Staten. De impact van de promotie van spinazie door de (Hollywood) zeeman was voorts niet van korte duur. Tot op heden laat het zijn sporen na op onze omgang met het cultuurgewas spinazie.
Melde (Atriplex hortensis) is de vrijgevigheid zelve. Het is een groente waar je nooit naar moet omkijken. De teelt vereist geen werk en het grootste voordeel is wellicht dat je melde heel vroeg op het jaar kan eten, als kiemgroente.
Bij het telen van kolen wordt dikwijls maar een fractie van het oogstpotentieel benut. De kool wordt één keer gesneden en puur uit gewoonte wordt de stronk uitgetrokken. Een koolplant levert makkelijk meer dan één oogst op. Het loont wel eens om de plant te laten staan. Door een paar simpele technieken toe te passen bespaar je niet alleen werk maar kan je ook eens iets exclusief op je bord toveren.
Niemand eet graag alle dagen hetzelfde. Daarom doen we er als tuiniers alles aan om de oogst zoveel mogelijk te spreiden. We gebruiken vroege en late rassen en zaaien op verschillende tijdstippen allemaal om geleidelijk aan over een lange periode onze favoriete groenten te kunnen oogsten. Maar het gebeurt iedere tuinier wel eens. Je zaait wat te veel of een zaaisel komt extreem goed uit of wat me ook al wel eens gebeurd is, het pakje zaad valt uit je handen en een paar weken later zit je met een overschot aan planten. Kennissen, buren en vrienden hebben al genoeg sla planten gekregen en je hebt echt geen zin om 30 kroppen in rauwkost en soep te verwerken.
Wat zijn dan de opties? Er zijn er wel een paar om de oogst te spreiden zonder al te veel kunst en vliegwerk.
Als je zelf nog geen moestuin hebt maar er wel één wil aanleggen kunnen we je alvast inspireren met wat beelden van de eerste aanlegfase van onze tuin.