Jaarrond knoflook telen en oogsten

Look (Allium sativum) is helemaal geen teelt exclusief voorbehouden voor het zuiden. Je kan dit veelzijdige gewas ook bij ons perfect telen. Teel je look in je eigen tuin dan wordt je jaarrond getrakteerd op verse look om lekker te koken. Wat dacht je van wintergroen, jonge look of looksperen? Je begrijpt dat ik enthousiast ben over deze geweldige plant. Laat mijn look enthousiasme je aansteken en probeer zelf ook eens om fantastische plant te telen. Moeilijk is dat helemaal niet.

Look oogsten het hele jaar rond

Het leuke aan look is dat je er een heel jaar door probleemloos over kan beschikken om je gerechten een boost te geven.

Je hoeft niet te wachten tot halverwege de zomer om rijpe lookbollen te gaan oogsten. De eerste oogst komt al een paar maanden na het planten.

Cut and come again: de snijteelt van look

Een leuke Engelse term. Niet? Eigenlijk wil deze term niet meer zeggen dan dat je het loof van look jong kan oogsten en het korte tijd nadat je het afgesneden hebt opnieuw terug groeit.

Hoeveel keer kan je zo het blad oogsten? Teel je de look puur voor het blad dan hoef je natuurlijk niet te gaan wikken of wegen hoeveel keer je het blad kan oogsten. Je kan gewoon blijven loof knippen tot de plant stopt met het produceren van nieuw loof. Wil je ook graag lookbollen oogsten dan ligt de zaak natuurlijk anders. Dan overdrijf je best niet te veel met je bladoogst.

Je kan ook voor een gulden middenweg kiezen want je hoeft je planten natuurlijk niet iedere keer helemaal kaal te knippen. Meestal knippen wij hier en daar wat mooi fris groen blad in de winter om te gebruiken in bijvoorbeeld salades of een wokgerecht of gewoon om vers op te snoepen terwijl we in de tuin rondwandelen.

Een leuk experimentje: Look voor Loof telen kan ook in de huiskamer. In een bloempot steek je een handvol teentjes en laat je die ontspruiten. Je kan die pot met teentjes in het licht of in het donker zetten. In het laatste geval krijg je dan gebleekte look. Zo 'n gebleekte witte look is eens iets anders om een winters gerecht op te fleuren.

Jonge look

Tot een paar jaar terug kon je alleen droge lookbollen in de supermarkt aanschaffen. Tegenwoordig ligt er ook jonge look. En die is eerlijk gezegd best prijzig.

Als je knoflook in de tuin hebt staan kan je zelf je jonge look oogsten. Wij oogsten jonge look van zodra de look uit onze bewaring op is. Meestal is dat een maand voor we de bewaarlook gaan oogsten.

Foto: jonge look geoogst half juni (er staan zoveel dunne stengels bij elkaar omdat dit een bol was die ik vergeten rooien ben)

Jonge look die gebruik je van kop tot teen. Zowel het loof als de lookteentjes kan je verwerken in je gerechten. Is de look echt piepjong dan hoef je de teentjes zelfs niet te schillen.

Bewaarlook

Bewaarlook oogst je ergens vanaf half juli als het loof uit zichzelf (grotendeels) verdroogd is. Met de spitvork in de hand volg je de rijtjes waar look geplant stond en haal je de bollen voorzichtig boven.

Om look lang en goed te kunnen bewaren droog je de look best na door ze, net zoals je doet met uien, op een droge beschutte plaats te hangen (bijvoorbeeld onder een afdak of in een luchtig tuinhuis).

Foto: Een lookstreng is een mooi cadeau om aan vrienden of kennissen weg te geven of om te gebruiken als decoratie-element in je keuken. Een zuiderse toets is verzekerd als je zo 'n mooie streng omhoog hangt.

Is je look goed gedroogd en hangt die op een luchtige plaats dan kan je look makkelijk een 7 à 8 maanden gaan bewaren zonder dat de teentjes gaan schieten. Eens ze gaan schieten kan je de look natuurlijk nog steeds gebruiken. Alleen zullen de teentjes iets minder sappig worden.

Je kan vermijden dat schietende look verschrompelt door de teentjes tijdig te verwerken in bijvoorbeeld lookolie. Die olie kan je dan gebruiken om je gerechten op smaak te brengen. Lookolie bij de hand hebben is trouwens altijd handig, zeker als je eens een snelle bereiding wil maken. Dan hoef je niet eerst lookteentjes te pellen. Gewoon een scheutje lookolie in je gerecht gebruiken en je bent klaar.

Foto: lookolie is snel gemaakt en bijzonder handig om bij de hand te hebben tijdens het koken.

En de looksperen? (Scapes)

Hard neck en soft neck. Die termen zie je wel eens opduiken als het over look gaat. De hard necks zijn de looksoorten die in het late voorjaar opschieten, de soft necks zijn de lookplanten die niet opschieten. Deze indeling is kunstmatig en wetenschappelijk niet waterdicht maar dat is natuurlijk van weinig belang voor ons tuiniers.

Wat handig is om weten is om weten is dat de stengels van die opschietende looksoorten, de hard necks, echt lekker zijn om te eten. Je snijdt ze in stukjes net zoals je met prei doet en je kan ze bijvoorbeeld roerbakken. Die stengels heten looksperen of in het Engels scapes.

Ook verwante ui-achtigen zoals olifantenlook en slangenknoflook (rocambole) produceren lekkere bloemstengels die je op dezelfde manier kan gaan klaarmaken en zoals met het blad het geval is verschilt ook de smaak van de looksperen van soort tot soort een klein beetje. De ene heeft wat meer pit, de andere is lekker zacht.

Foto: hard neck look met reeds verdroogde stengels (1/07/2015).

Hard neck looksoorten zijn niet alleen lekker maar ook bijzonder decoratief. De bloemstengels wringen zich tijdens de groei van de bloemstengel in allerlei bochten en hebben vaak het uitzicht van een kurkentrekker.

Laat je de looksperen aan de plant dan worden er bovenin broedbollen aangemaakt. Die kan je ook gewoon gebruiken om opnieuw te gaan planten. Dan duurt het wel een jaartje langer vooraleer je een dikke lookbol bekomt.

In mijn tuin leveren de soft necks het hoofdaandeel van de lookoogst in mijn tuin. De hard necks die zorgen voor de snoepjes zoals de looksperen en een extra schoonheidstoets in een border natuurlijk.

Look is een buitenbeentje in de moestuin

Al wat je moet doen om in eigen tuin van start te gaan met de teelt van look is wat teentjes in de grond stoppen. Je stopt ze net zo diep in de grond totdat de bovenkant van het teentje met zo 'n twee centimeter grond bedekt is.

Wil je gewoon lookgroen telen dan kan je eigenlijk zowat jaarrond planten. Om lookbollen te telen haal je de beste resultaten door te planten in het najaar en de vroege winter. Vergeet wel niet om je grond direct na het planten te voorzien van een beschermend dekentje door een dun laagje mulch aan te brengen. Look groeit met zijn spitse bladeren probleemloos door de mulch heen.

Dat is eigenlijk ook zo bijzonder en handig aan de teelt van look. Je kan gaan planten in een seizoen waarbij de meeste tuinpercelen stilaan vrij komen. In plaats van heel je tuin met een groenbemester in te zaaien kan je een perceeltje reserveren om op te planten met look. Als je lookbollen teelt is je perceeltje gevuld van het najaar tot ergens in de tweede helft van juli wanneer de look gerooid wordt. De perceeltjes zijn komen dus op tijd vrij om een nateelt te doen.

Look is één van de weinige gewassen die ik in rijtjes teel. Vooral omwille van het oogstgemak. Op het moment dat je bewaarlook oogst is het loof dikwijls al wat afgestorven waardoor het niet makkelijk is om de rijpe bollen terug te vinden als ze niet op rijtjes staan.
De plantafstand daar doen we niet moeilijk over. In de rij zetten we de look op zo 'n 10-15 cm. Tussen de rijen een centimeter of 35-40 zodat we zowat op de ideale tussenafstand zitten om er in het voorjaar wortelen tussen in te zaaien.

Look valt te combineren met heel wat gewassen zolang look zelf maar niet overschaduwd wordt door iets te agressief groeiende buren. Wij combineren look meestal met de teelt van wortelen omdat de groeivereisten en de timing bij deze teeltcombinatie gewoon perfect zijn. Look planten we in het vroege najaar. Tegen half april-begin mei zaaien we onze winterwortelen tussen de look in. Tegen het moment dat het loof van de look gaat vergelen staan de wortelplantjes boven en nemen ze de vrijkomende plaats in. Zo is je perceeltje het hele jaar door groen en productief en heeft de look weinig last van de uivlieg en zijn de wortelen beter beschermd tegen de wortelvlieg.

Een andere combinatie die wel eens wordt aangeraden is om look tussen je aardbeien te planten. Dit zou helpen om de aardbeien vrij te houden van meeldauw. Of dit zo is kan ik niet be-amen. Ik heb wel look (en andere ui-achtigen) tussen mijn aardbeien staan maar heb sowieso geen last van meeldauw in mijn aardbeien met of zonder look er tussen in.

Look van rassen en soorten

Om te beginnen met de teelt van look kan je gewoon wat tenen van een in de winkel gekochte bol afbreken en in de grond stoppen.... of je kan natuurlijk ook speciale lookrassen gaan aankopen om in je eetbare tuin te planten. De keuze is aan jouw. Soft neck, hard neck, wit, roos, violet of supermarktlook het kan allemaal.

Foto: Om look te planten kan je teentjes afbreken van een lookbol naar keuze. Hier look die meekwam van een vakantie in de Drôme. De bollen zijn groot. De smaak is flauw.

Zelf heb ik al look van heel wat herkomsten in de tuin gehad. Ik begon een paar jaar terug look te telen met een heel scala aan knoflookbollen van uiteenlopende herkomsten. Look uit Roemenië, Frankrijk (een paar speciale rassen zoals roze Lautrec look en Violet) en supermarktlook uit China gingen de grond in. Geen enkel ras stak er als beste boven uit. Ze deden het allemaal vrij goed wat op zich toch wel een opmerkelijk gegeven is. Het is toch ongelooflijk dat ondanks de look afkomstig is uit verschillende klimaten ze het gewoon goed doen in een heel ander klimaat zoals het onze.

Wat ik gemerkt heb dat van doorslaggevend belang voor een rijke lookoogst is het al dan niet uitblijven van een roestinfectie (Puccinia allii). Het ene jaar haal je goede resultaat omdat de roestinfectie lang genoeg uitblijft, het andere jaar oogst je kleine bollen omdat ze te vroeg worden aangetast. In 2015 bijvoorbeeld waren de lookbollen superdik, in 2016 werd de look door het natte voorjaar snel geïnfecteerd en waren de bollen een stuk kleiner.

Er is zeker en vast nog werk aan de winkel om meer informatie rond rassen die het goed doen in ons klimaat te verzamelen. Echt resistente lookrassen zouden jammer genoeg nog niet bestaan. Heb jij een ras dat het bijzonder goed doet en zich niet gauw laat nekken door roest laat dan iets weten zodat we dit verder kunnen testen en delen zodat iedereen er zijn voordeel mee kan doen. Zelf blijven we ook altijd maar andere soorten planten.

Een roestig voorjaar of niet. Laat je lookplezier niet vergallen door roest wat het goede nieuws is dat roest de bol zelf niet aantast. Je kan de lookbollen van aangetaste planten dus perfect consumeren. Alleen zal je oogst een stuk kleiner uitvallen als de roest te vroeg invalt. Kleine look smaakt ook goed, het is alleen wat meer werk om de bollen te pellen voor gebruik in de keuken.

Foto: Roest verschijnt bij vochtig warm weer en kan je herkennen aan de oranje puntjes op het blad van de look. De schimmel zorgt ervoor dat het loof van look vroegtijdig afsterft en de bollen niet meer verder uitgroeien.

Plant eens look, het is goed voor alles

In de oudheid wisten ze het al. Look is gezond. Tot op vandaag is look trouwens één van de weinige planten waarvan de geneeskundige achtergrond door overlevering nog steeds bekend is bij het brede publiek. Denk maar aan het ontwormen van huisdieren met look, een teentje look tegen verkoudheid, enz... De doeltreffendheid van heel wat huisremedies worden tegenwoordig ook wetenschappelijk bevestigd. Wetenschappers lijken trouwens maar niet genoeg te krijgen van het onderzoeken van de gezondheidswaarde van look (wie meer wil lezen over de gezondheidseffecten van look kan dit wetenschappelijk artikel eens lezen). Kortom de gezondheidseffecten van look lijken onbegrensd en het helpt zelfs tegen vampieren:-)

Wil je gebruik maken van de kracht van look dan hoef je helemaal geen pilletjes of andere poedertjes waar look in zit aan te schaffen. Plant gewoon wat look in de tuin en je kan look jaarrond consumeren naar hartenlust. Zelf planten we look vooral omdat het buitengewoon lekker is. De rest is mooi meegenomen.