Raapsteeltjes: polyvalente primeurgroenten oogstbaar in een mum van tijd

Raapstelen zijn een stukje cultureel erfgoed der lage landen. Een echte groente “van bij ons”. Geef dit traditioneel gewas zeker eens een kans in je tuin want raapstelen zijn bijzonder productief in de koudste periode van het jaar en... polyvalent inzetbaar in de keuken. Het gewas is daarom een absolute aanrader voor tuiniers die houden van weinig werk, veel opbrengst en graag de hele winter door over vers groen beschikken. Het is trouwens ook zo wat het eerste gewas dat je kan gaan zaaien. Als je echt niet meer kan wachten om aan de slag te gaan in je serre dan kan je beginnen met raapstelen zaaien, die kunnen best wat koude hebben.

Wat voor een plant is dat eigenlijk?

Het gewas dat te boek staat als raapsteeltjes is niet precies één soort plant. Raapsteeltjes zijn eerder een verzamelnaam voor een waaier aan verschillende koolplanten die dik gezaaid worden en waarvan de planten als bladgroente in een jong stadium geoogst worden.

Tout court. Er is geen strenge afbakening van wat wel of niet tot de groep van raapsteeltjes behoort. Ook al staat er raap in de naam raapstelen, het zijn niet alleen rapen die aangewend kunnen worden om raapstelen te kweken. Heb je zaad liggen van chinese kool, rapen, mosterdblad of andere koolgewassen dan kan je eigenlijk je eigen raapsteeltjesmix gaan samenstellen. Het voordeel hier van is dat je de smaak en textuur van je raapstelenoogst kan aanpassen aan je eigen voorkeuren.

Zaad aankopen is natuurlijk ook een optie. In de handel zijn verschillende soorten raapstelen verkrijgbaar. Groene malse en gele malse zijn bekende rassen.
Zelf zaai ik graag “Namenia”. Een goede groeier die enorm productief is. Namenia heeft grote bladeren die in zowat alle stadia van kiemplant tot net voor de bloei smakelijk zijn. Zacht groen, een knapperige steel en een licht pittige mosterdsmaak typeert het gewas.

In de keuken...

Stamppot hier, stamppot daar. Als je op zoek gaat naar receptjes voor raapstelen vind je vooral heel veel stamppot recepten. Niet dat dat niet lekker is maar raapstelen zijn breder inzetbaar dan enkel een nevenrol spelen in een stamppot gerecht.

Nieuwe tijden, nieuwe gewoontes. Gebruik raapstelen ook eens in andere gerechten want je kan er zo veel meer mee aanvangen in de keuken dan er stoemp mee te maken. Wij gebruiken raapsteeltjes vooral als een belangrijke leverancier van groen voor winterse slaatjes of gewoon om een paar frisse blaadjes op een boterham met kaas te leggen. Ook als afwerking van een omelet of pizza komen raapsteeltjes van pas.
Een andere aanrader is voorjaarssoep met raapstelen (of winterpostelein). Daar kan je makkelijk een kilo raapstelen in kwijt. Daarom bereiden we soep altijd op de oogstpiek als we teveel raapstelen hebben om vers te eten of als het raapsteelperceeltje plaats moet maken voor het volgende gewas in de serre.

Tip: Zowel traditionele als vernieuwende recepten met raapsteel kan je terugvinden op de site van de wassende maan. Eén van mijn favoriete sites om inspiratie op te doen om te koken met minder ingeburgerde gewassen. 

Foto: Een winterse salade met raapsteel en winterpostelein in de hoofdrol en walnoten, erwtenscheuten en radicchio als afwerking.

De teelt van raapstelen praktisch

In de serre of buiten?

Raapstelen kan je zowel in de serre als buiten telen en dit zowel in het voor- als najaar. De teelt van raapstelen is vrij flexibel. Zo lang de planten genoeg vocht krijgen en het niet al te heet is om te ontkiemen verloopt de teelt vlekkeloos. Eens het warm wordt stoppen de planten met het produceren van blad en komt het gewas in bloei. Dat is niet zo erg. Tegen dat het weer te warm wordt hebben raapstelen hun rol gespeeld en is het de beurt aan andere bladgewassen. Je hoeft toch niet het hele jaar door hetzelfde te eten. Toch?

Foto: raapsteeltjes in de serre. Foto genomen op 17/01/17. 

Voor- en/of najaarsteelt?

Raapsteeltjes gaan al aan de groei bij zeer lage temperaturen. Daarom is het één van de eerste gewassen die je kan zaaien in het prille voorjaar. Zaai je in de serre begin februari dan kan je de eerste keer oogsten begin april. Een hele snelle teelt dus. Die snelheid is ook net het grote voordeel van de teelt. Je kan raapstelen telen in een periode dat het nog te koud is om andere moestuingewassen te telen en de perceeltjes komen precies op tijd vrij voor de meer warmteminnende gewassen in het voorjaar. Een perfecte voorteelt dus die een overvloed aan groen produceert. Overvloed is zeker geen onnodige krachtterm als je de oogstcijfers bekijkt van Namenia in onze serre de afgelopen twee seizoenen. In 2015 oogstten we 4,95 kg, in 2016 3,1 kg. Hoeveel de raapsteeltjes opbrachtten per vierkante meter kan ik niet zeggen omdat we enkel het gewicht van de oogst registreren op serreniveau en niet per perceeltje. Reken op een perceelgrootte ergens tussen de 1 à 2 vierkante meter om je een idee te geven.

Grafieken: Oogstverloop van de voorjaarsteelt in de serre. Op de oogstpiek dan bereiden we soep met de geoogste raapsteeltjes. Zaaidatum 2016 08/02; 2015 10/02 (Y-as: kg)

Hoewel raapstelen vooral als een voorjaarsgroente beschouwd worden heeft het ook best voordelen om ze in het najaar te telen. De voorjaarsoogst is kort en hevig. De najaarsoogst meer gespreid. Zaai je in de tweede helft van augustus dan kan je oogsten vanaf half oktober en heb je groen heel de winter door. Als het echt te koud is stopt de groei tijdelijk. Omdat de groei stopt wil dat niet zeggen dat de oogst stil valt. Op die koudere winterse momenten kan je de overschot aan blad oogsten die je bij warmer weer niet bijgebeend kreeg. Is het een graad of tien overdag dan groeien de raapstelen lustig door en heb je in een mum van tijd een hoop nieuw blad om je honger te stillen. Cijfers om de overvloed aan oogst van de najaarsteelt te staven volgen binnenkort.

Oogsten: niet snijden maar plukken!

Heel belangrijk om mee te geven is dat je raapstelen net als andere bladgewassen zoals spinazie, winterpostelein, snijbiet,... best blad per blad plukt als je meerdere malen wil gaan oogsten van dezelfde plant. Zo blijft het hart van de plant intact en kan je gedurende een lange periode blijven oogsten naar believen. Trek je de planten uit of snij je ze te laag tegen de grond af waardoor je het hart van de plant beschadigt dan oogst je natuurlijk een pak minder omdat je maar één maal kan oogsten.

Voor de plukteelt is Namenia daarom een interessant ras omdat de bladeren zo groot zijn. Een maaltje bij elkaar plukken duurt niet al te lang.

Zaaien

Zaaien doe ik zelf altijd breedwerpig. Dunnen doe ik eigenlijk nooit. Smeul wordt in tuinliteratuura angegeven als reden om te gaan dunnen. Eerlijk gezegd heb ik nog nooit smeul of andere ziekten gezien bij mijn raapsteeltjes. Het is gewoon een heel robuust gewas.

Geef de traditie door

Onbekend maakt onbemind. Nu je kennis gemaakt hebt met de voordelen van dit gewas hoop ik dat het een plaatsje krijgt in je tuin. Zaai binnen een paar weken je eigen dosis raapstelen en oogst voorjaarsgroen in overvloed een week of acht later. Op die manier geef je de traditie van het telen van raapstelen door en hou je ons cultureel erfgoed mee in stand.

Traditioneel in de tuin maar vernieuwing in de keuken dat is mijn motto als het over raapstelen gaat. Stop het gebruik in de keuken ook eens in een nieuw kleedje aangepast aan de eenentwintigste eeuw, deel je resultaat en overtuig andere tuiniers van de voordelen van dit gewas zodat ze er ook mee aan de slag gaan.