Onuitputtelijke kolen: hoe kan je meer oogst uit je kolen halen?

 Bij het telen van kolen wordt dikwijls maar een fractie van het oogstpotentieel benut. De kool wordt één keer gesneden en puur uit gewoonte wordt de stronk uitgetrokken. Een koolplant levert makkelijk meer dan één oogst op. Het loont wel eens om de plant te laten staan. Door een paar simpele technieken toe te passen bespaar je niet alleen werk maar kan je ook eens iets exclusief op je bord toveren.

Mini kooltjes (techniek 1)

Een eerste trucje om meermaals van eenzelfde plant te oogsten is de stronk na het oogsten van een dikke witte of rode kool, savooi, spits- of bloemkool gewoon te laten staan. Een paar weken na het afsnijden vormt de plant mini kooltjes die bijzonder lekker smaken in bijvoorbeeld een salade, wokgerecht of omelet.

Het geheim van de smid om die mini-kooltjes te kunnen gaan oogsten zit hem in de manier van oogsten van je eerste kool. Het is belangrijk de kool mooi en op de juiste hoogte af te snijden. De kool afsnijden doe je niet gelijk met de grond maar wel net onder de voet van de krop. De snijhoogte is belangrijk om knoppen over te houden waaruit de nieuwe kleine kooltjes kunnen ontstaan (zie foto). Snijden doe je liefst met een schuin snijvlak dat er voor zorgt dat het water niet op het snijvlak blijft staan maar wel netjes kan aflopen. Zeker wanneer je dit probeert met een broccoli of bloemkool is voldoende aandacht voor een schuin snijvlak een must omdat de stronk anders gaat rotten.

Dit trucje kan je vlot toepassen wanneer je kolen oogst in de zomer of vroege herfst als de groeisnelheid van de planten hoog is.

Van een spitskool waarvan je in de vroege zomer de krop oogstte kan je meermaals mini kooltjes oogsten tot een heel stuk in de herfst. Op de foto links zie je zo'n spitskool waarvan al ettelijke keren geoogst is. Let op de vertakte groei, de mini-kooltjes klaar voor de oogst achterin en de stronk waarvan het kooltje recent werd geoogst rechts.

Eens de temperaturen onderuit gaan dan valt het wat stil. Trek je plant nog niet uit! Er zijn nog meer teelttechnieken die we kunnen inzetten om met minder werk heel wat meer opbrengst van eenzelfde plant te realiseren.

Over scheutjes en zaadjes (technieken 2 en 3)

Een kool is in principe tweejarig (of tenminste dat wordt ze toch geacht te zijn, zie verder). Na het eerste jaar waarin ze gewas vormt, de kool die we op eten, gaat ze denken aan haar voorplanting. Wanneer de dagen in het voorjaar opnieuw langer worden gaan de winterkolen “schieten”. Ze gaan bloeistengels vormen. Door de bloeistengels op tijd te oogsten, als ze een centimeter of 15 zijn, heb je een voorjaarsgroente in de trant van asperge met een bijzonder karakter. Een lekkere maaltijd typerend voor de eerste mooi lentedagen wanneer je snakt naar fris groen na de donkere wintermaanden.

In het voorjaar kan je makkelijk gedurende een week of zes gebruik maken van deze lekkere seizoensgroente die wij thuis gewoon scheutjes noemen. Een verzamelnaam voor een heel spectrum bloeischeuten die we oogsten van verschillende koolsoorten. Van boerenkool tot rode kool.

Klaarmaken van deze scheutjes is simpel en te vergelijken met asperges. Je kan ze kort koken of even in de wok gooien. Meer is het niet. Oogsten van de scheutjes doe je best om de tien dagen. Wacht je langer dan worden ze te groot en te vezelig.

Iedere koolsoort heeft een wat andere smaak maar vooral ook een verschillende textuur van scheutjes. De ene is wat harder, de andere wat zoeter. Verschillende soorten uitproberen om je favoriet te vinden is de boodschap. Wij zijn alvast fan van boerenkoolscheutjes die lekker zoet en zacht zijn. Ook aspergebroccoli die speciaal voor de scheutjes geteeld wordt heeft een heel fijn aroma en produceert bovendien heel op het seizoen scheutjes.

Op het moment dat je genoeg hebt van de scheutjes laat je de bloeistengels gewoon hun gang gaan. Dan kan je nog een tijdje genieten van mooie gele bloemen waar bijen en hommels verzot op zijn. Als je genoeg plaats hebt is dit een wondermooi tafereel. De planten zijn op dat moment immers redelijk volumineus. Hoogtes tot 1,5 m zijn zeker geen uitzondering. De kolen creëren als het ware een haag van bloemen.

Eens de bloem bestoven is komt er een soort mini boontje aan de bloemstengel, de hauw. In de hauw zitten de rijpende zaden. Jonge hauwen zijn eetbaar en lekker in salades. De smaak varieert van soort tot soort. Voorproeven voor je ze in de salade kiepert is aan te raden want sommige soorten hebben een scherpe smaak.

Laat je de bloeiende planten staan en de hauwen afrijpen dan kan je opnieuw een extra oogst realiseren van dezelfde plant. Dit maal de zaadjes wel te verstaan.

Met die zelf geoogste zaadjes kan je verschillende kanten op. Als je de natuur zijn gang hebt laten gaan tijdens de bloeiperiode en er in je buurt (je eigen tuin of die van andere tuiniers in de buurt) andere kolen in bloei stonden is de kans groot dat de kolen een kruisbestuiving hebben ondergaan. Met andere woorden dat ze bestoven zijn met stuifmeel van een andere kool die op hetzelfde moment in de buurt aan het bloeien was. Door de kruisbestuiving zullen de zaadjes niet hetzelfde type kool opleveren dan het originele ras maar wel een nieuw koolproduct. Als in de tuin een witte kool op hetzelfde moment in bloei stond dan een spruitkool dan krijg je een mix, kruising, van de twee koolsoorten.

Ofwel zaai je de kruising uit om er kolen uit te kweken en kijk je hoe je zelfgemaakte vrije kruising er uit ziet ofwel kan je de zaadjes ook houden om als kiemgroente te telen. Je kan ze net na opkomst eten als kleine kiem maar ook in een iets groter stadium.

Een oude groente typisch voor de lage landen zijn raapsteeltjes. Raapsteeltjes zijn een verzamelnaam voor een waaier aan verschillende koolplanten die dik gezaaid worden en waarvan de plant als bladgroente in een jong stadium wordt geoogst en verbruikt in salade, soep, stoemp,.. Een pakje zaad waar de naam raapsteeltjes op staat kan zaad bevatten van Chinese kool, of koolraap, of meiraap...Het interessante aan raapsteeltjes is is dat de opbrengsten hoog liggen en dit in een periode waarin andere groenten helemaal niet zo vlot groeien. Raapsteeltjes kunnen gezaaid worden laat in het najaar of vroeg in het voorjaar.  Heb je een serre dan kan je zelfs in de winter zaaien en raapsteeltjes kweken. Om
kolen te laten kiemen moet het immers niet te warm zijn. Ze houden van koele omstandigheden.

Natuurlijk kan je ook proberen om raszuivere zaden te produceren. Dit vereist wel een andere opzet. Je hebt een plant of 20 nodig van dezelfde variëteit om een brede genetische basis te hebben om te vermijden dat er te zwakke planten uitkomen uit het zelf gewonnen zaad. Voorts moet je kruisbestuiving met andere soorten voorkomen om je ras zuiver te houden. Bijvoorbeeld door er een insectengaas over te spannen of slechts één soort per seizoen in bloei te laten komen (denk ook aan andere koolplanten in je buurt). Het vereist meer voorbereiding.

Meerjarigheid laten ontwaken (techniek 4)

Het is nog niet gedaan. Er zijn nog meer technieken om meer oogst uit je koolplanten te halen.

Een andere truc die de moeite is om toe te passen op je kolen is de bloeischeuten blijvend weg te nemen. Je voorkomt hierdoor dat de planten gaan bloeien. Logischerwijze kan je dan natuurlijk geen zaad oogsten want de planten hebben nooit gebloeid. Wel kan je op die manier ervoor zorgen dat je broccoli of bloemkool gewoon verder blijft groeien en opnieuw produceert. Hoe komt dit?

De kolengroep is een ingewikkeld kluwen van nauw verwante planten. Door duizenden jaren veredeling (de Romeinen waren al met de verdeling van kolen bezig) ontstonden de kolen zoals we ze vandaag kennen. De voorouders van de moderne kolen waren niet altijd tweejarig (zie verder). Jammer genoeg is meerjarigheid een eigenschap waar amper op geselecteerd wordt in de koolveredeling. De reden is voor de hand liggend. Professionele land- en tuinbouwers zijn niet geïnteresseerd in het meermaals oogsten van eenzelfde kool. Eén maal snijden en basta. De kleinere na-oogst is niet uniform en kost heel wat oogsturen. In het gangbaar groothandelscircuit raken ze ze aan de straatstenen niet kwijt. Eventueel is ze verkopen als exclusieve mini groenten wel een optie maar zelfs dan is het de vraag of de dure werkuren dit toelaten.

In plaats van te proberen van tweejarige kolen meerjarige planten te maken zoals beschreven bij techniek 4 kunnen we ook gewoon direct kolen planten waar de meerjarigheid nog sterk in aanwezig is. Dat werkt nog makkelijker.

Kolen zoals eeuwig moes of nine star perennial broccoli zijn zo 'n meerjarige koolplanten. Ik heb deze kolen nu al een paar jaar in de tuin en het moet zeggen het bevalt mij enorm. Meer over de teelt van deze kolen lees je in het artikel eeuwige kolen.

Aan technieken geen gebrek dus om meerdere oogsten te produceren met een enkele koolplant. Misschien vindt jij er nog meer. Als je nog zo 'n trucje hebt laat iets weten dan maken we het artikel nog wat langer.