Pestokampioen in één, twee, drie: basilicum naar hartelust telen is makkelijk met deze kneepjes

De eerste keer dat ik pesto at was ik een jaar of veertien. Het was een smaak die me niet meer losliet en het begin van een tot op heden voortdurend pesto avontuur. Nu, twintig jaar en menig pesto potje later ben ik nog steeds verslingerd op dit groene spul. Het hoeft geen uitleg dat ik jaarlijks nog steeds heel wat basilicum teel en in de loop der jaren al heel wat geëxperimenteerd heb met het telen en verwerken van dit zomerkruid. Ik deel mijn ervaringen zodat je zelf ook aan de slag kan om het zomerse gevoel dat basilicum te weeg brengt te vangen in een potje pesto.

Zaai niet te vroeg en nijp niet te laat

Basilicum houdt van warmte en licht en dit vanaf dag één! Niet te vroegen zaaien is daarom een eerste tip die ik wil meegeven al is dat misschien niet makkelijk. De eerste lentezon maakt tuiniers enthousiast. Vaak te enthousiast. Zakjes zaad worden bovengehaald en zaaikistjes gevuld. Basilicum vroeg zaaien is mogelijk als je een woning hebt waar licht en temperatuur goed op elkaar zijn afgestemd. In dat geval kan je wel eens proberen om een paar plantjes te zaaien in maart zodat je vroeg op het seizoen wat basilicum blaadjes kan oogsten voor een slaatje. Als je basilicum teelt voor pesto is het zeker niet nodig om vroeg te zaaien. Integendeel, het leidt alleen tot meer werk omdat je te groot geworden planten nog binnen moet houden omdat de nachten te koud zijn om ze buiten te planten. Ik zaai daarom meestal pas in de tweede helft van april tot begin mei. Zaaien kan zowel in de woonkamer als in de serre, in de grond of in een pot zolang het maar warm en licht genoeg is.

Een tweede belangrijk punt om in acht te nemen bij het zaaien is de zaaidiepte. Stop het zaad zeker niet diep weg want basilicum is een lichtkiemer. Dat wil zeggen: het zaad heeft licht nodig om te ontkiemen. Ik strooi het zaad daarom gewoon op een pot en dek het af met een minuscuul laagje potgrond zodat het niet te snel uitdroogt. Na ongeveer een weekje verschijnen de plantjes met hun twee kleine driehoekige kiemblaadjes. Eens de planten na een paar weken twee echte blaadjes (de typische ronde basilicumblaadjes) hebben en een nieuw bladpaar zich aandient verspeen ik ze. De foto geeft je een idee hoe de plantjes er dan uit zien.

Foto: verspeende basilicum plantjes

Nu is het tijd voor het geheim van de smid. Op het moment van verspenen nijp ik de plantjes een eerste keer. Dat wil zeggen: ik haal de top van de plant er uit net onder het groeipunt. De foto zorgt opnieuw voor duidelijkheid. Belangrijk is om nooit dieper te nijpen dan de eerste echte blaadjes of het plantje is om zeep. De plantjes in nijpen is een belangrijke teeltmaatregel en maakt het verschil tussen een rijke en magere oogst. Iedere keer je de plantjes nijpt zullen ze zich gaan vertakken. Nijpen en oogsten gaan hand in hand want iedere keer je nijpt oogst je ook basilicumblaadjes. Bij iedere nijp- of oogstbeurt zal de plant meer zijtakken vormen waarvan je blaadjes kan gaan plukken. Daarom oogst je de tweede, derde, vierde en zoveelste pestoplukbeurt meer dan bij de eerste oogst.

Foto: Let op de nieuwe vertakkingen die tevoorschijn komen nadat de top van de scheut ingenepen werd.

Wacht vooral niet te lang met planten in nijpen. Op tijd nijpen zorgt er voor dat de planten relatief compact blijven en vlotjes zijtakken geven. Te laat nijpen leidt tot slungelige planten met weinig zijtakken en dus weinig blaadjes.

Foto's: links: basilicumplant voor de oogst; rechts: dezelfde plant na de oogstbeurt. Na een maand heeft de plant het dubbel van zijn omvang na het oogsten door het innijpen 

Heel wat mensen breken er zich het hoofd over waarom basilicumplanten die ze kopen in de supermarkt niet terug hergroeien na een oogstbeurt. Als je wat nauwlettender bekijkt hoe de basilicum die je in de winkel koopt in de pot groeit is het antwoordt snel gegeven. De potten die in de doorsnee supermarkt verkocht worden zijn gevuld met een paar tientallen kiemplanten van basilicum die heel dicht bij elkaar staan. Eens je een plant knipt beneden de eerste echte blaadjes betekent dit dat hij niet meer verder kan uitgroeien. Ook bij tuincentra verkopen ze in het voorjaar dergelijke potten met basilicum om in de tuin te planten. In principe kan je de plantjes uit de pot halen, verspenen en de top er uit nijpen zoals hierboven beschreven.
Ik zaai mijn plantjes toch nog altijd liever zelf omdat de kans op succes hoger is en het een stuk goedkoper is. Met één pakje zaad kom je snel een paar jaar toe.

Een serre is niet noodzakelijk om basilicum te telen

Ondanks dat basilicum een zonneminnende zuiderse plant is kan je hem gerust buiten telen. Het enige waar je op letten is dat de planten vlot kunnen weg groeien net na het verplanten. Om die vlotte weggroei te bekomen is het belangrijk om de planten zeker niet te vroeg buiten te zetten. Ik verplant meestal maar begin juni als de nachttemperaturen boven de 10 graden stijgen. Daarom dat het zo handig is om laat te zaaien.
Uiteraard mag je ook niet vergeten om de planten af te harden. Dat wil zeggen de overgang tussen het klimaat binnenshuis of in de serre waar de planten eerst stonden naar het buitenklimaat zo zacht als mogelijk maken.

Foto: mooie bossige planten citroenbasilicum

Zorg zeker in het begin van de teelt voor voldoende water om een vlotte groei te bestendigen en een luisinfectie te voorkomen. Ook kan het nodig zijn om in het begin van de teelt de planten af te schermen voor slakken die ook wel eens een blaadje basilicum lusten.

Eens de plant aan de groei is gaat het bijzonder snel. Als je begin juni verplant kan je rond half juli een eerste oogst realiseren. Oogsten doe je best net voor er bloeistengels beginnen open te gaan. Voor de pesto gebruik je immers de blaadjes en op de bloemstengels worden geen blaadjes meer gevormd. Laat je de bloemstengels staan dan zal de groei van de hele plant verminderen.

Zodra de oogst begonnen is kan je om de paar weken een fikse hoeveelheid basilicum oogsten.
De oogst kan een paar maanden duren tot ergens begin oktober het klimaat te vochtig wordt en de bladkwaliteit sterk achteruit gaat. Zelf stop ik meestal met oogsten in augustus na de derde of vierde oogst. Op dat moment is mijn voorraad pesto groot genoeg en laat ik de bloeistengels hun gang gaan. De bloeiende planten zijn een feest voor de hommels en bijen die gretig afkomen op de geurende bloemen. Ben je niet te laat gestopt met oogsten dan kan je zelf basilicumzaden telen. Let wel. Als je meerdere soorten basilicum staan hebt kunnen deze kruisen. Wil je een nieuw ras ontwikkelen dan kan zo 'n verrassingskruising leuk zijn. Hou je het liever raszuiver neem dan op tijd maatregelen.

De uitgebloeide planten laat ik staan tot diep in het najaar. Elke keer je de verdorde planten aanraakt komt er een zoete basilicumgeur vrij. Een geur die weer heel even een zomergevoel laat opwellen.

In principe is basilicum meerjarig en kan je blijven oogsten maar het vochtige najaarsweer in onze contreien steekt daar een stokje voor. Je kan proberen de plant te overwinteren maar makkelijk is dit niet. Mij is het alvast nog niet gelukt. Ik zaai gewoon ieder jaar terug opnieuw.

De teelttrucjes zijn beschreven. Op naar de keuken voor de verwerking. Basilicum omtoveren tot lekkere en betaalbare pesto.