Benut je serre helemaal, teel verticaal!

Meer uit je serre halen. Dat kan natuurlijk ook door ze goed in te richten. Want een serre bestaat niet alleen uit horizontaal grondoppervlak. Neen, een serre daar heb je ook heel wat zijwanden aan. Creatief omspringen met de inrichting van je serre zorgt ervoor dat je meer gebruik kan gaan maken van die verticale oppervlakte zonder dat het al te veel schaduw oplevert voor de gewassen die onder in geplant staan.

Maak gebruik van etages

In verschillende verdiepingen telen is handig om meer potten in je serre te krijgen. Om leegstaande verticale ruimte op te vullen met potten zijn er wel een paar opties.

Een eerste manier is extra gebruiken uitvinden voor constructieonderdelen die je voorhanden hebt in je serre. Op die manier kan je makkelijk een paar etages extra maken.

Wij gebruiken bijvoorbeeld de middenbalk in de serre om er potten op te zetten. Om dat gedaan te krijgen bevestigde ik winkelhaakjes met zelftappende schroeven op de middenbalk om de plastic bakken waarin de kleine potten staan steun te geven. De bakken met potjes staan er enkel in de wintermaanden en het voorjaar. Vanaf half mei ruim ik de bakken op. De winkelhaakjes zijn in de zomer niet hinderlijk.

Foto 's: van links naar rechts: winkelhaakjes bevestigd met zelftappende schroeven; de plastic bakken die er op passen; bakken gevuld met planten

Een andere manier om snel etages te creëren is bloembakhaken gebruiken die je kan vastklemmen aan de zijwand van de serre. Deze haken zijn best handig want je kan ze snel aanbrengen en verwijderen. De haken gebruik ik maar een maand of twee. Dan gaan ze terug in de opslag tot het volgende voorjaar.

Foto 's: bloembakhaken bevestigd aan de zijwand van de serre

Aan de kopeinden van de serre heb ik in het voorjaar ook regengoten hangen waarin ik plantgoed vooropkweek. Meer daarover lees je in het artikel de truc met het gootje.

Foto 's: regengoot voor opkweek van plantgoed bevestigd aan de kopeinden van de serre met snelkoppelingen (rechts)

Een andere optie om te telen in etages zonder dat je extra infrastructuur in elkaar hoeft te knutselen is gebruik maken van hangpotten. In onze serre hebben we een touw gespannen net onder de nok. Aan dit touw kunnen we een paar hangpotten kwijt. Hang je in de wintermaanden vorstgevoelige gewassen boven in de serre verlies het weerbericht niet uit het oog zodat (nacht)vorst je planten niet vernield. Vanaf de eerste warme lentedagen nemen we de hangpotten weg uit de nok omdat het bovenin de serre gewoon te heet wordt door de opstijgende lucht.

Foto: hangpotten bevestigd aan nok en middenbalk van de serre

Ook aan de buitenkant van je serre kan je extra gebruiken voor je constructie vinden. In de zomer kan je zo bijvoorbeeld bloembakken in de serregoten plaatsen. Mooi om naar te kijken en makkelijk om water te geven. Het teveel aan water loopt netjes via de goten terug in je wateropslag.

Bezint eer ge begint zegt het oude spreekwoord. Als je potten bevestigd aan de serre denk dan natuurlijk altijd aan het extra gewicht dat je aan je serre hangt. Niet iedere serre is stevig genoeg om er extra gewicht aan te hangen.

Foto: Sommige constructieonderdelen mag je niet te zwaar belasten. Dan kan je er kleine potjes op zetten bijvoorbeeld.

Teel je in verdiepingen verlies dan ook het licht niet uit het oog natuurlijk zodanig dat gewassen onderin niet te sterk beschaduwd raken. Potjes boven elkaar stapelen is makkelijk maar de kunst is om geen toegevingen op plantkwaliteit te doen.

Natuurlijk kan je ook verticaal gaan telen in de serre door er klimplanten of andere hoge gewassen in te zetten. Dat vergt toch een woordje uitleg om er het beste uit te halen voor alle bewoners van de serre.

Klimmers of hoge planten als verticale elementen in de serre

Hoge planten of klimplanten in je serre introduceren is een andere manier om meer te doen met de beschikbare verticale ruimte en tegelijk je serre-oogst te diversifiëren en een boost te geven. Of je veel voordeel doet met zo'n planten in je serre is afhankelijk van hoe doordacht je er mee om gaat bij aanplant. Ga je deze gewassen lukraak in je serre planten op een leeg plekje zonder rekening te houden met het karakter van de plant dan zou dat wel eens kunnen tegenvallen doordat zo 'n klimmer of hoge plant de hele serre voor zich gaat opeisen. Waarom dat zo is doe ik dadelijk uit de doeken met druif als schoolvoorbeeld.

Voor we verder gaan wil ik even stellen dat het absoluut niet de bedoeling is van dit artikel om je te ontraden om hoge vaak meerjarige planten zoals fruit in de serre aan te planten. Neen, de insteek van dit artikel is om door de inrichting van de serre meer te gaan oogsten in totaliteit zonder al te veel toegevingen te moeten doen. Niet ofwel éénjarige groenten ofwel fruit maar door een uitgekiende planning beiden te kunnen oogsten. 

Druif als schoolvoorbeeld

Een klassieker in de categorie hoge gewassen en klimmers die wel eens aangeplant worden in de serre zijn druiven. Het is cruciaal voor je totale serre-oogst dat je rekening houdt met de oriëntatie van je serre ten opzichte van de zon als je druiven plant. Een voorbeeld verduidelijkt waar ik het over heb.

De nokrichting van mijn serre is (ongeveer) oost-west. Als ik een druif op de noord-oostkant plant zal de druivelaar geen schaduw werpen op mijn andere serre gewassen. Plant ik ze aan de tegenovergestelde zijde van mijn serre dan veroorzaakt de plant veel schaduw voor mijn andere gewassen en zal ik er een heel stuk minder kunnen oogsten van zonnekloppers zoals tomaat, aubergine, komkommer of paprika omdat deze planten gewoon houden van genoeg licht in de zomer. Zet je ze in de schaduw dan zullen ze wel groeien maar hun oogst zal een heel stuk lager uitvallen. Als je zo'n meerjarige plant zoals een druivelaar in pergolavorm in je serre zet zal je toegevingen moeten doen aan je serreplanning en aangepaste gewassen onderin planten die wat meer schaduw kunnen verdragen.

Foto: druiven in pergolavorm

Meerjarige planten kan je zien als een onderdeel van je serre-inrichting. Daarom kan ik je aanraden niet gewoon een plant te kopen en ergens op een vrij plaatsje te zetten maar er doordacht mee om gaan en goed te plannen als je meerjarige gewassen in je serre wil gaan telen. Want ja, zoals de naam zelf al zegt zal de plant meerdere jaren blijven staan en al die tijd zijn invloed uitoefenen op je hele serre productie.

Hoe kan je al die verschillende serregewassen dan wel goed combineren zonder al te veel toegevingen te doen? Wel daar zijn wel een paar pistes voor die je kan volgen. De ene al wat uitdagender dan de andere.

Hou je van een uitdaging? Meerjarige hoge planten leiden is een optie

Heel wat planten kan je leiden en door snoei en aanbinden in de gewenste, compacte vorm houden. Leiden kan een goede oplossing zijn om er voor zorgen dat grote planten het niet te bont maken en de hele serre voor zichzelf opeisen door de andere planten te overschaduwen.
Zo 'n gevormde plant kan best mooi zijn om naar te kijken maar natuurlijk willen we ook fruit oogsten. Daar komt de kat op de koord. Wil je planten leiden en fruit oogsten dan moet je goed begrijpen hoe de plant die je wil telen in elkaar zit. Ik zal er geen doekjes om winden. Dat vraagt tijd. Tijd om te observeren en je in de groei- en bloeiwijze van je plant te verdiepen.

Kort samengevat is fruit leiden een uitdaging. Daar houden tuiniers natuurlijk wel van. De uitdaging om een moeilijke plant te laten produceren door eigen inzicht en arbeid geeft heel wat voldoening op het moment van de oogst maar je moet er natuurlijk best wat geduld voor over hebben. Het uiteindelijke resultaat dat kan best overweldigend zijn. Een paar tientallen kilo 's fruit oogsten uit je eigen serre bijvoorbeeld of frambozen uit eigen serre in mei om nog maar te zwijgen van je zelfvertrouwen dat zo groeit:-)

Een paar aandachtspunten om je een idee te geven met wat je allemaal best rekening houdt:

• Welke groei-ondersteuning moet ik voorzien? Kan de plant zelf klimmen of moet ik hem aanbinden? Moet ik extra palen en draad plaatsen of kan ik de plant bevestigen aan de serreconstructie?

• Welke takken mag ik snoeien en wanneer?: draagt de plant op scheuten die dit jaar gevormd worden, bijvoorbeeld herfstframboos, op éénjarige scheuten die verschijnen uit de grond: bijvoorbeeld braam of op éénjarige scheuten die op een gesteltak groeien? Snij je de verkeerde tak weg dan ben je niet alleen je fruit kwijt maar gaat de plant vaak ook zeer hard gaan groeien waardoor je nog harder gaat snoeien en in een vicieuze groeicirkel beland

• Wat is de groeikracht van de fruitsoort en het ras? Sommige gewassen of rassen zullen bij intensief leiden en snoeien amper bloemen aanleggen en dus uiteindelijk niet al te veel vruchten produceren. Hou vanaf het moment van aanplant rekening met de groeikracht. Aan welke zijde van de serre plaats ik de plant, zet ik de wortels aan de binnen- of buitenkant van de serre, op onderstam of niet, laat ik de plant in pergolavorm groeien op hou ik hem tegen de zijwand. 

• Heeft de fruitsoort die je wil aanplanten kruisbestuiving nodig of niet?: dat wil zeggen moet je meerdere planten van de fruitsoort in je serre plaatsen om fruit te kunnen produceren en heb je die plaats om meerdere planten te zetten?

Liever iets makkelijker?

1. Meerjarige planten tijdelijk in de serre telen

Er is wel een andere oplossing om het beste van twee werelden te hebben en die best makkelijk is. Meerjarige planten oogsten in de serre zonder dat ze een domper zetten op de algemene productie of je serreplanning in een lastig parket brengen kan door ze bijvoorbeeld te telen in verplaatsbare potten. Op die manier zijn je planten mobiel. Je verhuist de pot in het vroege voorjaar naar de serre en na de oogst kan je de plant gewoon terug buiten zetten waardoor je opnieuw plaats krijgt in je serre om andere gewassen te telen. Dit werkt goed met bijvoorbeeld zomerframboos en braam.

2. Eénjarige klimmers

Heb je niet echt een idee hoe je best je serre inricht met meerjarige planten probeer dan eerst eens een éénjarige klimmer uit. Je kan bijvoorbeeld erwten, snijboon, komkommer, chayote,.... aanplanten. Op die manier krijg je heel snel een idee van welke impact een klimplant op een bepaalde plaats in je serre kan hebben op de rest van je teelten. De éénjarige planten staan slechts tijdelijk in de serre. Na een seizoen kan je bijsturen. 

Foto: erwt als éénjarige verticale teelt 

Ideeën liggen aan de basis van je toekomstige verticale oogst

Ieder jaar biedt kansen om nieuwe ideeën uit te werken om nog meer verticale oogst uit je serre te halen. Om iedere vierkante centimeter optimaal te benutten en een groene oogstrijke oase in je glazen paleis aan te leggen.  Heb je zelf op een creatieve manier je serre ingericht dan hoor ik het graag. Zelf doe ik ook graag inspiratie op want ieder jaar kan het nog net een beetje anders om nog meer planten in mijn serre te krijgen en de oogst verder op te krikken zowel qua kilo 's als diversiteit.