logo

Hete zomerdagen: schermen in de serre of niet?

schermen serreHete zomerdagen. Buiten flirt het kwik met de dertig graden. Wat te doen met de plantjes in je serre? Afschermen van de brandende zon of niet? Wij schermen zo goed als nooit. Slechts een paar dagen per jaar vinden we het nodig om een stukje van ons glazen paleis af te dekken.
Hoe je makkelijk kan schermen en preventiemaatregelen om schermen te vermijden daar gaat dit artikel over zodat je plantjes niet gestoofd worden in de warme zomerzon en jij minder werk hebt om heel je serre in te pakken.

   

 

 

Wat achtergrondinformatie: het serre klimaatverhaal

Een “Klimaat” is er overal, ook in je serre. Als het over schermen gaat kunnen we het ingewikkelde klimaatverhaal beperken tot drie groeifactoren: temperatuur, licht en luchtvochtigheid. Wat achtergrondinformatie verduidelijkt wat deze groeifactoren te maken hebben met je serre afschermen zodat je mee kan redeneren hoe het hele klimaatverhaal van een serre in elkaar zit en daar je voordeel mee kan doen door zelf te beslissen wanneer je best wel schermt en wanneer je dat achterwege kan laten.

 

Soms is de temperatuur in de serre lager dan buiten

Misschien lijkt het raar maar in serres die goed gevuld zijn is de temperatuur op lichtrijke zomerdagen soms lager dan buiten. Hoe komt dat?

Planten zijn natuurlijke airco 's. De bladeren van de plant doen dienst als zonnepanelen om straling van de zon op te vangen en middels een ingenieus proces, in de schoolboeken beter bekend als fotosynthese, de opgevangen straling om te zetten in chemische energie. Zonnestraling ontvangen daar worden de blaadjes warm van. Om zichzelf af te koelen verdampen ze daarom water (via de huidmondjes aan de onderzijde van het blad). Doordat de planten water verdampen koelt de lucht in hun onmiddellijke omgeving ook af.

Een serre is in feite een mini uitvoering van een regenwoud doordat het een bijna gesloten ruimte is. Daarom kunnen de planten perfect het klimaat in hun omgeving beïnvloeden als ze maar beschikken over voldoende water.

In lege serres of serres waar weinig planten in staan (of waar de planten nogal klein zijn) loopt de temperatuur op lichtrijke dagen zeer hoog op omdat de planten niet genoeg kunnen verdampen om een effect te hebben op het klimaat in hun omgeving. Temperaturen tussen 40 en 50 graden Celsius zijn geen uitzondering in die omstandigheden. In zo 'n serre is schermen aan de orde als je je plantjes niet wil laten stoven in de hete zomerzon.

 

Licht is broodnodig maar soms is er gewoonweg te veel

Een tweede groeifactor die beslissend kan zijn om wel of niet te moeten schermen is het lichtniveau.

Teel je tomaten, komkommers, paprika 's en andere gewassen die oorspronkelijk uit warmere gebieden komen dan hoef je niet snel te vrezen voor een overmaat van licht. Al deze planten zijn, om het met een technische term te zeggen, C4 gewassen. Dat wil zeggen dat hun fotosynthese mechanisme aangepast is aan hoge lichtniveau 's en bijhorende hoge temperaturen. Deze gewassen verbranden niet zo maar door hoge zomerse lichtniveau 's. Tenminste als de luchtvochtigheid oké is, als de planten genoeg kunnen verdampen. De gevoeligheid voor die luchtvochtigheid varieert sterk. Tomaat kan goed tegen droge lucht, komkommer helemaal niet.

Gewassen die van nature in onze streken voorkomen kunnen minder goed tegen sterke instraling. Het zijn meestal C 3 gewassen. Aardbeien, frambozen, sla zijn allemaal voorbeelden van gewassen die slecht tegen de combinatie kunnen van hoge zomerse lichtniveau 's en hoge temperaturen. Zo 'n situatie geeft ze stress. Sla en radijs gaan in die omstandigheden opschieten. Frambozen en aardbeien kunnen problemen hebben met vruchtzetting of in het slechtste geval verbranden de planten en/of vruchten.

Heb je zo 'n planten in de serre of heb je ook nog schaduwminnende gewassen in de serre staan die nog heel wat gevoeliger zijn voor teveel licht of een te hoge temperatuur dan zal schermen aangewezen zijn. Tenzij je tussen die gevoelige gewassen zonnekloppers zoals tomaat geplant hebt natuurlijk. De zonneminnende tomaten torenen hoog boven de gevoelige gewassen uit en doen dienst als groen scherm, als parasol, die de schaduwminnende gewassen vanzelf zal beschermen.

tomaat en peterselie

 Foto: peterselie groeit graag onder een "groen scherm" van tomaten

 

Vochtigheid, de verdoken groeifactor

Het belang van luchtvochtigheid als groeifactor wordt nogal eens uit het oog verloren. Nochtans is het een minstens zo belangrijke groeifactor als licht en temperatuur. De luchtvochtigheid beslist immers of de “verdampingspoorten” van de plant (de huidmondjes) open staan of niet. Het open staan van de huidmondjes is uiterst belangrijk want het bepaald of de planten zichzelf en hun omgeving kunnen gaan afkoelen of niet. Of de planten verbranden of niet.

Temperatuur wordt vaak als de belangrijkste factor naar voren geschoven om te gaan schermen omdat we als mensen zo gevoelig zijn voor hoge temperaturen. Hoge temperaturen met een lage luchtvochtigheid verdragen we als mensen heel wat beter dan hoge temperaturen in combinatie met een hoge luchtvochtigheid. Vochtigheid draagt energie en maakt dat we temperatuur intenser beleven.

Schermen puur op het cijfer dat je van de thermometer afleest is ons gevoel, de menselijke manier van het beleven van temperatuur naar voren schuiven. Laat de planten op de eerste plaats komen. Zij moeten zich immers goed voelen in de serre. Planten gaan anders om met temperatuur dan mensen dat vergeten we wel eens. Wij krijgen het benauwd in een serre waar een hoge temperatuur en luchtvochtigheid heersen. Planten gaan er weelderig groeien. Denk maar aan de tropen waar een hoge luchtvochtigheid in combinatie met een hoge temperatuur heerst. Uitzonderingen zijn natuurlijk als je cacti of vetplanten teelt. Dan is droge lucht niet zo 'n probleem. De meeste planten in onze serre houden van wat vochtigere lucht.

 

Klimaat in je serre = het samenspel tussen temperatuur, licht en vocht

Dat klimaat een ingewikkeld fenomeen is daar hebben we de laatste jaren allemaal wel al eens van gehoord i.v.m. de mondiale klimaatcrisis. Schermen is klimaatregulatie op kleine schaal, in je serre. Het klimaat regelen dat is geen “of-of-of” verhaal maar wel een “en-en-en” verhaal. Alle groeifactoren zijn met elkaar verbonden. Beïnvloedt je de ene, bijvoorbeeld licht, dan heb je automatisch een effect op de andere zoals temperatuur en luchtvochtigheid.

De drie groeifactoren temperatuur, licht en vochtigheid zijn aan elkaar gelinkt. Of je planten gaan verbranden hangt niet af van of een hoge temperatuur of een hoge instraling of een lage luchtvochtigheid alleen maar wel van een samenspel van deze groei- of noem ze klimaatfactoren. In de zomer zorgen planten voor het vocht in de serre. Het is een zichzelf in stand houdend proces. Door te verdampen kunnen de planten de lichtenergie via het fotosyntheseproces omzetten naar tomaatjes, sla, worteltjes, en andere plantorganen die we oogsten voor menselijke consumptie. Verdampen kunnen de planten enkel als de huidmondjes open staan om zich af te koelen maar ook om de broodnodige co2 , de legoblokjes om die groenten te bouwen, uit de lucht te kunnen halen. Temperatuur is gekoppeld aan die straling van de zon door onder andere het serre effect, en ze wordt daarnaast nog beïnvloedt door de verdamping.

Temperatuur, vochtigheid, licht hangen daarom aan elkaar vast. Als je wat meer wil nadenken over de achtergrond van je serreklimaat is het onontbeerlijk dat je de groeifactoren niet als aparte factoren beschouwd maar wel als een complex samenspel. De ene groeifactor beïnvloedt de andere. Dat maakt het soms moeilijk redeneren.

 

De praktijk: preventiemaatregelen en hoe makkelijk schermen in de serre

Schermen is meestal niet nodig als je de serre zichzelf laat regelen

Als je serre een groene jungle is zoals de mijne, een glazen paleis tot de nok toe volgepropt met verdampende planten, zal je waarschijnlijk weinig of nooit moeten schermen. Zet je serre daarom zoveel mogelijk vol, vermijdt het aanleggen van grote stenen oppervlakken en je komt zonder zorgen de zomer door.

Wij schermen zo goed als nooit. De enige momenten dat we schermen is als er heet weer voorspeld wordt eind mei of in de eerste helft van juni. Op dat moment staan er altijd wat minder gewassen in de serre omdat de voorjaarsoogst net achter de rug is en de zomergewassen zoals tomaten en komkommers nog niet groot genoeg zijn om veel te verdampen. Heel soms schermen we eens in de zomer een stukje van de serre af als we bijvoorbeeld het blad van de tomaten verwijderd hebben om ze te genezen van phytophthora.

Niet hoeven te schermen levert niet alleen minder werk en zorgen op. Het vergroot ook de oogst want de serre gaat zichzelf regelen zonder dure meetapparatuur of elektronica. Zo 'n autonome serre regeling is absoluut onfeilbaar ("foolproof") wat niet altijd van ingewikkelde automatisering gezegd kan worden.

groene jungle

Foto: Onze groene jungle. In de serre is ieder plekje begroeid waardoor de serre zichzelf kan afkoelen bij warm weer.

 

Preventiemaatregelen die je kan nemen om schermen zoveel mogelijk te vermijden:

Lang op voorhand (aan het begin van het seizoen):

  • zet je serre in de zomer goed vol. Als je amper van de ene naar de andere kant kan kijken is dat een goed teken.
  • plant c4 gewassen zoals tomaat enz.. tussen planten die gevoelig zijn voor hoge zomerse lichtniveau 's zodat ze een groen scherm vormen.
  • leg geen al te brede stenen paden aan. De luchtvochtigheid in de buurt van zo 'n stenen pad ligt altijd lager doordat de stenen zo heet worden.

Bij heet weer:

  • Bij heet weer kan je tijdelijk mulch op je stenen pad strooien dat je vervolgens bevochtigd
  • mulch je bodem met groen materiaal, dat geeft overdag vocht af en het zorgt ervoor dat het serre effect afgeremd wordt omdat de bodem geen donkere kleur meer heeft
  • Let er steeds op dat de gewassen in je serre over voldoende water beschikken om te kunnen verdampen!

 

Schermen als...

Het nodig is natuurlijk! Maar wanneer is het nodig?
De temperatuur in je serre opvolgen is makkelijk te doen met een simpele thermometer. Natuurlijk hebben we als hobbyisten geen nauwkeurige meetapparatuur in de serre staan om de vochtigheid of lichtsterkte op te volgen.

Als je gewassen verbrand zijn weet je dat er iets mis was. Dat de vochtigheid onderuit is gegaan waardoor de verdamping niet kon volgen of omdat de plant niet over genoeg water beschikte of dat de lichtinstraling te hoog was. Verbrande planten zijn natuurlijk vijgen na Pasen. Je wil vooraf weten of het jungle-effect, het mini-regenwoud in de serre, groot genoeg om de serre te laten afkoelen.

Tekenen dat je best zo snel mogelijk gaat schermen:

  • Verbrande plantendelen: vruchten zijn verbrand, natuurlijk kan het wel eens voorvallen dat een enkele vrucht of plant verbrand. Panikeer niet te snel. Zie je meerdere verbrande plantendelen dan kan je er van op aan dat het tijd is om te schermen
  • Gedrongen groei: koppen van planten die niet willen uitgroeien of planten met een abnormale (genepen) bladstand.

verbrande framboos en tomaat

Foto: links: verbrande frambozen; rechts: verbrande tomaat

 

Hoe kan je makkelijk je serre afschermen van de brandende zon?

Als je beslist om te gaan schermen kan je dat doen op verschillende manieren. Aan de binnen- of buitenkant van de serre en met verschillende materialen zoals: dekens, rieten of bamboe matjes, groene afgesneden plantendelen, schaduwdoek die je aan de zonnekant aanbrengt op het glas of een kalkmengsel of ander product dat je op de ramen smeert. Het kan allemaal.

Hoe je ook schermt. Schermen wil niet zeggen dat het donker moet zijn in de serre. Planten hebben licht nodig! Ga je het lichtniveau helemaal onderuit halen terwijl de temperatuur in de serre hoog is dan mag je een stuntelige gerekte groei verwachten en lage producties.

 

schermmaterialen

Foto: links: schermen met matten; midden: kalk direct op het glas aangebracht; rechts: schaduwdoek over een tunnelserre getrokken.

 

Zorg er natuurlijk ook voor dat het schermmateriaal dat je gebruikt een lichte kleur heeft. Zwarte dekens gebruiken is uiteraard uit den boze want dan ben je je serre aan het ombouwen tot een zonne-oven.

Je hoeft je serre trouwens ook niet helemaal in te pakken. Niet elk stukje glas moet bedekt zijn. Enkel de kant die blootgesteld is aan de middagzon. In de vroege ochtend en latere avond is de zon (ook in de zomer) niet overdreven krachtig.

Een tip die ik zeker wil meegeven is om te kiezen voor een tijdelijk (mobiel) scherm. In onze streken durft het weer wel eens “wisselvallig” zijn om het voorzichtig uit te drukken. Twee hete dagen gevolgd door enkele donkere dagen is meer regel dan uitzondering. Met een tijdelijk scherm kan je daar perfect op inspelen door na de hete dagen gewoon het scherm te verwijderen zodat je geen groeiremming krijgt door te weinig licht op de donkere dagen.

mobiel scherm

Foto: als we schermen gebruiken we gewoon een wit laken dat aan de zonnekant (links vooraan en rechts) wordt aangebracht. Het laken is makkelijk aan te brengen en te verwijderen.

Gebruik je toch een permanent scherm dat je aanbrengt direct op het glas pas kies voor iets dat makkelijk afwasbaar is zoals een kalkmengsel. Schermproducten voor professioneel gebruik vermijd je beter. Sommige daarvan zijn ontwikkeld om een heel seizoen lang op het glas te blijven kleven en kunnen enkel verwijdert worden na behandeling met een speciaal daarvoor ontwikkeld product.

Als je een permanent scherm aanbrengt (of verwijdert) denk dan ook altijd aan je gietwatervoorraad. Kalk zal geleidelijk afspoelen van de serre en de rest van de zomer de pH van je gietwater verhogen en kan zo meehelpen aan chronische serre problemen als je dat water gaat gebruiken om de planten in je serre te begieten.

 

 

 Word jij ook lid?

enkele ledenvoordelen:

  • kortingen: maar liefst 20 % korting op aankoop van struiken en bomen, 20 % op zaden en 10 % op deelnameprijs van cursussen en workshops die we organiseren 
  • Deelname aan leerrijke evenementen: bijvoorbeeld proeverijen van fruit
  • Toegang tot exclusieve rassen en plantensoorten uit onze collectie. Niet alleen als opgekweekt plantgoed. Binnenkort komen er ook stekken en enten beschikbaar voor leden

 lidmaatschap 2024

Lid worden kan hier

Doorzoek de site

 

pcNieuwsbrief

Schrijf je in en blijf op de hoogte van al onze acties.

 

Kies alle manieren waarop u wilt horen van Haal meer uit je tuin vzw:

U kunt zich op elk moment afmelden door te klikken op de link in de voettekst van onze e-mails. Voor informatie over ons privacybeleid, bezoek onze website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.

 

 

 

Vzw Haal meer uit je tuin
Regentwijk 17
3890 Gingelom

Ondernemingsnummer BE 0670.733.818
Rekeningnummer IBAN: BE67 9731 7244 2287
e-mail: haalmeeruitjetuin@gmail.com

Op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je in op de nieuwsbrief (bovenaan de pagina) of volg de instagram- of facebookpagina van haal meer uit je tuin

 | Algemene voorwaarden | | GDPR en privacybeleid |