Hoe sla je genoeg regenwater op om je serre jaarrond te begieten?

 Regenwater is het water bij uitstek om te gebruiken in de serre. In de zomer heb je meer water nodig dan in de winter. Hoe sla je het benodigde regenwater nu makkelijk en niet al te duur op zodat je het hele zomerseizoen toe komt met je regenwater om je planten te begieten?

Opslag in vaten

Opslag in vaten, tonnen en andere containers met een groot volume is een voor de hand liggende en goed werkende opslagmogelijkheid.

Een regenton van een paar honderd liter zoals die in of naast veel hobbyserres staat is een mooi begin. Het water uit de ton heb je bij de hand en je kan er snel een gieter mee vullen om wat droge planten bij te gieten.

Jaarrond je serre voorzien met zo'n kleine hoeveelheid water zal tegenvallen tenzij je serre maar pakweg 2 m² is en je regenton 250 liter. Het is aan te raden water ter beschikking te hebben uit andere opslagplaatsen zoals bijvoorbeeld een regenput van een huis of bijgebouw.

Hoeveel liter aan opslag voorzie je best voor je serre om jaarrond regenwater te kunnen gebruiken in je overdekt paleis? Als vuistregel kan je stellen dat 100 l opslag aan water per m² serre het minimum is dat je best voorziet in onze contreien. Meer opslagcapaciteit mag altijd. Minder is niet aan te raden.

Voor mijn eigen serre betekent dit 100 l/m² * 18 m² serre (netto oppervlak)= 1800 l opslag. Daar kom ik makkelijk aan door een waterput onder de woning en extra opslag in een paar grote vaten in de tuin.

100 l/m² lijkt op het eerste zicht veel. De grootte van de opslag (100 l/m²) houdt rekening met periodes van langdurige droogte waarbij de opslag niet aangevuld wordt. Met langdurig wordt bedoeld dat het twee à zes weken weinig tot niet regent. De grootste pieken in waterverbruik komen voor in het zomerhalfjaar van april tot en met augustus. Twee weken droog groeizaam weer in die periode kunnen je watervoorraad snel doen slinken.

Vanaf september worden de dagen korter en bevat de lucht vaak meer vocht waardoor minder gieten nodig is . Dat betekend niet dat we de rest van het jaar niet gaan gieten in de serre. Integendeel. Het komt er op neer om in de periode waarin water overvloedig aanwezig is het te gaan wegstoppen in de beste opslag die er is: de bodem van je serre.

Opslag in de bodem

 Sla water niet alleen op in kuipen of putten. Gebruik ook je bodem als waterbuffer. Het is de beste watertank die je kan bedenken, direct tot je beschikking zonder dat je bijkomende infrastructuur hoeft te gaan aanleggen. Opslag in de bodem komt bovendien de bodemkwaliteit ten goede.

Al te vaak worden serre-bodems te droog gehouden, zeker in de wintermaanden. In die maanden heb je net genoeg water voorhanden om te gaan wegstoppen, bufferen, in de bodem voor de zomermaanden. Er zijn verschillende manieren om dat winterse regenwater te gaan wegstoppen.

Houdt je bodem vochtig; winter en zomer

Een eerste stap is je bodem constant vochtig houden, ook al is die niet beteelt en ingestrooid met bijvoorbeeld mulch. Zorg er dan voor dat je regelmatig voldoende water geeft zodat het bodemleven zijn werk kan blijven doen. Als de bodem te droog is groeien er weliswaar geen “onkruiden” op maar zal het bodemleven ook zijn werk niet meer kunnen doen met alle gevolgen van dien.

Heel wat problemen met groei in serres hebben te maken met een bodem die chronisch, over een heel groeiseizoen, veel te weinig water krijgt en dan in een korte tijdspanne op een agressieve manier ineens veel te veel water krijgt. Om de bodemvochtigheid zo constant mogelijk te houden giet ik in de winter net als in de zomermaanden in perioden. Daarbij bedoel ik om niet iedere dag of om de paar dagen met één gieter van 10 liter een hele serre na te lopen. In mijn geval zou ik dan 10 liter/18 m² gegeven hebben wat gelijk is aan een dikke halve liter per vierkante meter. Dat is een gietbeurt van niks, een halve liter. Daarmee bevochtig je misschien de bovenste twee millimeter van de bodem. Veel te weinig dus. Neen in plaats daar van giet ik in één keer 10 gieters uit verspreid over het hele oppervlak van de serre. Dat komt neer op meer dan 5 liter per vierkante meter oftewel het equivalent van een goede regenbui. Ik geef die hoeveelheid water, 5 l/m², niet op een half uur tijd. Ik begin met drie gieters verspreid over de serre, na een uur nog eens drie en dan een uur later nog eens drie of vier. Ik laat tijd tussen het uitgieten van de verschillende gieters omdat op die manier er nergens water blijft staan bij het gieten. Wie een beregeningsinstallatie heeft kan het anders aanpakken natuurlijk door bijvoorbeeld met een timer gespreid automatisch water te geven.

“Doorspoelen” maar wel op een trage manier

Een tweede stap om water in je bodem op te slaan is op een bepaald moment fiks water geven in de wintermaanden. Dit fiks water geven kan je op een paar manieren doen. Traag of snel.

De snelle manier staat ook wel bekend bij hobbyisten en professionele tuinders als “het doorspoelen van de serre.” Het doel van dit doorspoelen is het verzilten van de bodem voorkomen. Serre teelten zoals bijvoorbeeld tomaat, courgette, komkommer worden vaak (te) rijkelijk bemest met organische of kunstmeststoffen waardoor de zouten zich ophopen in de bovenste bodemlaag. Door een grote hoeveelheid water te geven wordt gepoogd zowel de ophoping aan zouten maar ook de stoffen die de wortels uitgescheiden hebben tijdens het groeiseizoen (exudaten) te laten doorspoelen naar lager gelegen bodemlagen zodat ze verdwijnen uit de toplaag van de grond en de volgende teelt niet hinderen. Bij doorspoelen wordt er gesproken over hoeveelheden van circa 200 liter per vierkante meter die je in één keer of gespreid over een beurt of twee, drie toe dient. 200 liter water komt overeen met 200 mm oftewel 20 cm. Geef je zo'n hoeveelheden in een korte tijdspanne dan staat sowieso je serre een tijdje onder water.

Vandaar dat ik bij dit doorspoelen toch wel een kanttekening wil maken. Zelf ben ik niet zo'n voorstander van agressief doorspoelen waarbij je je serre met behulp van een beregeningsinstallatie of dompelpomp onder water te zet. Onder water zetten van de grond is nooit goed voor het bodemleven en ook niet voor de teelten die in de winter in de serre staan. Want dat is nog zo 'n zaak. Als je intensief teelt staat er altijd wel iets in je serre en die teelten houden ook niet zo van excessieve watertoevoer waardoor ze een tijdje te nat staan met alle gevolgen van dien zoals rotten van slakroppen, afsterven van plantenwortels, etc...

Beter is het om op een tragere manier water te bufferen. Wij doen dit met sneeuw en ijs. Waar wij wonen sneeuwt het ieder jaar wel eens een dag of langer. Als het sneeuwt scheppen we de sneeuw van terras, betonpaadjes en stoep in de kruiwagen en voeren het af naar de serre. Of we rollen grote sneeuwballen buiten en bouwen er een sneeuwman mee in de serre. De sneeuw smelt netjes gespreid over meerdere dagen en het water heeft de kans traagjes de bodem in te sijpelen waar het opgeslagen wordt voor de zomermaanden. Sneeuw kan je op de meeste winterteelten gewoon opgooien. Winterpostelein bijvoorbeeld kan daar best goed tegen. Koppel het nuttige aan het aangename. Je huisgenoten motiveren om sneeuw op te scheppen en in de serre te gooien zal niet altijd makkelijk gaan. Een sneeuwman bouwen daar vindt je al sneller vrijwilligers voor.

Sneeuwt het niet maar vriest het wel dan kan je ook ijsklompen uit emmers, waterlopen of dergelijke meer halen en in de serre leggen want ook ijs smelt traag gespreid over meerdere dagen.

Een bijkomend voordeel van sneeuw of ijs gebruiken is dat je geen apparatuur zoals pompen en leidingen nodig hebt in tegenstelling tot wanneer je werkt met het doorspoelsysteem. Ook de benodigde wateropslag is trouwens niet min als je agressief wil doorspoelen. Wil je in één keer 200 l/m² water geven in een serre van 20 m² dan heb je een put van 4000 l water nodig.

Een andere manier om traagjes je bodem te bevochtigen in de wintermaanden is het dak van je serre tijdelijk verwijderen tijdens de regenrijke winterperiode. Het dak verwijderen is afhankelijk van je type serre een niet te onderschatten werkje en je verliest je serre-effect een tijdje. Voorts is deze werkwijze niet aan te raden voor ieder type serre. Bij een plastieken constructie zoals een tunnelserre, kan je dit toepassen. Bij een glazen serre raad ik dit niet aan. Het glas in het dak zorgt mee voor de stijfheid van de constructie. Verwijder je het dakglas dan is de kans groot dat de serre zwaar beschadigt geraakt als er wind de kop op steekt. De kopgevels en aluminium dakprofielen kunnen verwrongen raken en zijn dan rijp voor de schroothoop.

Bij sommige serres kan je heel makkelijk hetzelfde effect als het verwijderen van het dak bereiken met een pak minder werk.
Heb je bijvoorbeeld een rolserre dan ben je het makkelijkst van al af natuurlijk. Je rolt in het voorjaar gewoon de serre naar het volgende perceeltje dat in de winter door natuurlijke regen mooi bevochtigd werd. Hetzelfde principe kan je toepassen bij kleine plastiek serretjes je die gewoon in hun geheel kan verplaatsen naar een nieuwe plek. Met twee à vier man optillen en gewoon verzetten. De serre verplaatsen kan best wat voordelen hebben. Niet alleen qua watervoorziening maar ook vruchtwisseling. Zeker als je zo goed als geen diversiteit in je serre hebt, ze ieder jaar gewoon vol staat met tomaat in de zomer en er verder niets in geteeld wordt in de overige seizoenen dan kan je op deze manier door je serre te verplaatsen heel wat voordeel behalen.

Fotocollage: (van links naar rechts) onze sneeuwmannen in de serre, de kruiwagen die we in het begin gebruikten als tijdelijke waterbuffer, beregeningsinstallatie

Compost inzetten als waterspons

Een derde manier om (meer) water in je serre-bodem te kunnen opslaan is compost gebruiken. Compost draagt op een paar manieren bij tot de wateropslagmogelijkheid van je bodem. Op lange termijn verhoogd het de organische stof in je bodem, humus zeg maar, waardoor meer water in de winter opgeslagen kan worden voor gebruik in de zomer. Op korte termijn kan je vochttoestand van de teeltlaag van je serre-bodem optimaliseren. De truc is om de compost die buiten opgeslagen ligt in de serre te voeren net voor je van start gaat met je teelt in het voorjaar. Vochtige compost is als een spons. Het slaat enorm veel water op wat je trouwens merkt aan het gewicht van de vochtige compost als die in je kruiwagen ligt.

Is wateropslag in de bodem veel werk?

Dat is net hoe je het bekijkt. Een sneeuwman maken en binnen rollen in de serre. Dat kan je toch amper als werk bestempelen? Werkethiek geleerd van Mary Poppins. Zorg dat een werkje een spel wordt en je kan het amper nog als werk beschouwen.

Er een gewoonte van maken werkt even sterk. Tweemaal daags loop in naar achter om mijn kippen te voederen. Dan passeer ik mijn serre, stap ik eens binnen en geef ik water als dat nodig is.

Het is aan jou om te beslissen hoe jij het aanpakt om jaarrond water te geven. Met een gieter of een beregeningsinstallatie, door het te bestempelen als werk of het in spelvorm te gieten. Voor de planten blijft dat hetzelfde zolang ze maar genoeg water krijgen zijn ze tevreden met lekkere groenten en fruit als beloning voor jouw inzet en aandacht.