Madeira vine, een klimmer met pit en veel, heel veel potentieel

De naam is wat misleidend. Madeira vine (Anredera cordifolia) heeft buiten zijn onstuimige groeikracht en klimkarakter weinig met de “wijnstok” te maken. Hoe de plant aan die naam komt is wat onduidelijk volgens historici. Eerlijk gezegd is Peruviaanse postelein een naam die beter past bij deze plant want waar het ons vooral om te doen is het lekkere knapperige blad. Maar de plant heeft nog een pak troeven.

Wat heeft de plant te bieden?

Madeira vine kan in de zomermaanden verticale oppervlakken in korte tijd bedekken met zijn mooi diep groen glanzend blad. De groeikracht is fenomenaal. Zo lang hij maar beschut staat doet hij het goed, zelfs in de schaduw. Bij ons bedekt hij een stuk van de achtergevel in een donkere hoek van de veranda, nu al voor een zomer of vijf.

De plant is niet alleen decoratief maar ook van top tot wortel eetbaar:

• Scheuten: In het late voorjaar springt Madeira Vine de grond uit. Je kan meteen wat scheuten dunnen en gebruiken in bijvoorbeeld een salade.
  Wil je eens iets anders op je bord in de winter dan kan je de knollen in de winter forceren om je eigen primeurgroente te kweken. (we hebben meteen wat knollen ingepot want in ons archief is er nog geen foto van te bespeuren, volgt nog)

• Blad Dit vinden we zelf het lekkerste eetbare deel. Heel de zomer lang kan je ad libitum (zoveel je wil dus) blad plukken. Lekker rauw.
  Als spinazie klaar maken (wokken, koken) kan ook maar dat hebben we nooit gedaan wegens een overmaat aan spinazie-achtige gewassen in de tuin. Als we bezoekers in de tuin hebben laten we altijd wel eens proeven van verschillende eetbare gewassen. Bij het proeven van Madeira vine zijn de meningen verdeeld. Sommigen beschrijven het blad als slijmerig. Anderen, wij incluis, vinden het dan weer heel lekker. Zoveel mensen, zoveel smaken,...

• Bloem(knoppen): Aan het begin van de herfst komt er nog een traktatie bij, mooie trossen witte bloemen die heerlijk geuren. De bloemen en bloemknoppen zijn net als die van zijn broertje Malabar spinazie eetbaar en lekker.

Foto: Links: een bloemtros van Madeira Vine, rechts de bloemen van Malabar spinazie (Basella rubra in dit geval)

• Luchtknolletjes: Idem dito zoals de lichtwortel (Dioscorea batatas) ontwikkeld Madeira vine soms luchtknolletjes. Daarvan is onduidelijk of ze eetbaar zijn of niet. De ene bron zegt van wel, de andere zoals de database van plants for a future adviseert enkel medicinaal gebruik. We liggen er niet wakker van want in ons klimaat worden er weinig luchtknollen geproduceerd. Enkel als we de stengels afknippen worden ze wel gevormd.

Foto: Deze stengel knipten we af. Bij andere planten verdroogt dan de stengel maar niet bij Madeira Vine. Na het afknippen werden er luchtknollen gevormd waarmee de plant zich ook kan voortplanten. Dit zijn de enige luchtknollen die we ooit waargenomen hebben. 

• Knollen: het formaat van de knollen is leuk om eens mee uit te pakken maar het bereiden is wat tricky. Koken is niet aan te raden. De knollen veranderen in een slijmmassa die absoluut niet appetijtelijk is. Jaren geleden probeerden we de knollen al te eten. Het bleef bij één poging want het aanzicht van een gekookt Madeira vine knol dat is echt niet appetijtelijk. Maar voor dit artikel gingen we op zoek bij collega plantenliefhebbers en keken wat zij met de knollen deden. Plantengek Steve Barstow van Edimentals kwam met de gouden tip. Als je de knollen roostert zijn ze niet slijmerig.
  Geroosterd hebben ze zeker potentieel. Het lastigste blijft nu de knol schillen, want dan is hij wel nog slijmerig. Maar dat is met de knol van de lichtwortel (om die opnieuw als vergelijking te nemen) niet anders.
  Gebruik wel wat kruiden want de smaak is anders aan de flauwe kant vinden we allebei. In de toekomst komt deze knol zeker en vast meer op het menu.

Foto: de oogst kan groot zijn, heel groot. Deze Madeira vines had ik eerst in een pot geplant en daarna de pot in de grond gestopt in de serre. Het potje was niet bestand tegen de groekracht van de knollen.

Niet bang van zijn groeikracht

Inderdaad, Madeira vine is een invasieve plant...in het zuiden. Bij ons wordt de plant in toom gehouden door koning winter. Madeira vine kan absoluut niet tegen vorst. Dat is dan ook meteen zowat het enige waar de plant niet tegen kan. Droogte deert de plant niet. Integendeel, de plant floreert in droge omstandigheden. Zijn groeikracht en droogtetolerantie zien we eerder als voordelen want hoeveel eetbare planten die bij ons kunnen overleven, lees die tegen koude kunnen, houden van zo 'n droge condities?

 Foto: Eens het vriest gaat Madeira vine in rust en verwijderen we de stengels uit de veranda.

Foto: Aan de zijkant van de veranda is er een klein gaatje en dat vind Madeira Vine ieder jaar. Zo kunnen we buiten ook nog van de bloemen genieten.

De plant groeit en bloeit en komt ieder jaar terug uit zijn knollen. Zaailingen hebben we nog niet opgemerkt de afgelopen vijf jaar. Wel maakt de plant luchtknolletjes waarmee hij zich ook wel kan vermenigvuldigen. Je kan je makkelijk voorstellen dat in warmer klimaten deze plant wel iets te enthousiast kan zijn. Hij staat niet voor niets bovenaan diverse lijsten van invasieve planten. Neem de plant dus niet mee als je verhuisd richting het zonnige zuiden*.

Foto: Om even te kaderen. Passiflora Caerulea is net als Madeira vine in vele zuiderse locaties ook een invasieve plant en bij ons wordt die ook gewoon in tuinen geplant.

Bij ons in het noorden maken we net graag gebruik van zo 'n overenthousiaste planten. Op mijn testlijst staat al heel lang een andere invasieve jongen, de vlinderbloemige Kudzu (Pueraria lobata), maar distributie en handel in deze plant is strikt verboden. Spijtig, maar moest hij toevallig in onze brievenbus verzeild raken zou ik daar heel blij mee zijn (een kleine hint lezers :-) )

*Voor zover ik weet staat de plant niet op de Europese lijst met invasieve gewassen.

In moeilijke omstandigheden doet hij het goed = de ideale eetbare kamerplant

Madeira vine is een goede groeier, tevreden met weinig licht en droge omstandigheden. Voila, daar heb je je ideale eetbare kamerplant voor winterse vensterbanksalades. Gebruik de groeikracht van deze enthousiaste klimmer om vers groen te kweken zonder veel werk.

Stop in het voorjaar een kleine knol in een pot. Bouw een (klein) frame dat dienst doet als klimframe. Vanaf de zomer kan je nu volop oogsten. Indien de plant te sterk uit groeit snoei je hem gewoon terug tot de gewenste afmetingen. Als je de plant tijdig, de tweede helft van oktober, binnen plaats zal die de hele winter vlot door groeien en kan je je winterse slaatjes aanvullen met Peruviaanse postelein.

Foto: Peruviaanse postelein op de vensterbank. Moet qua sierwaarde zeker niet onderdoen voor andere kamerplanten.

Wat niet lukte

De eerste keer dat we Madeira vine in de tuin haalden ging de plant buiten op een onbeschutte plaats de grond in. Dat was geen succes. De plant overleefde wel maar dat was dan ook alles. De groei was zwak. Oogsten zat er niet in.

Afgelopen zomer probeerde ik nog eens om Madeira Vine in te zetten als bodembedekker maar ook dat was geen succes.

Let wel, we zitten hier op zwaardere leemgrond. Van mensen op zandgronden kregen we al andere signalen. Zeker als de plant in de volle zon staat lijkt het goed te gaan om de plant buiten te telen.

Een beetje landwier?

Enthousiasme wordt niet altijd beloond. Madeira vine zit voor ons in dezelfde categorie planten als aardpeer. Planten die in moeilijke omstandigheden zonder werk een rijke oogst opleveren.

Zo 'n spontane planten verlangen een andere omgang dan moestuingewassen die we in de watten moeten leggen. Je moet ze leren kennen om ze te appreciëren.

Daar kunnen we weer het één en ander leren van de Aziaten. Wat me opvalt is dat de plant in de Westerse wereld vooral afgeschilderd wordt als onkruid. In het oosten en vooral Zuidoost Azië is het een bekende groente. Waar zit het verschil?
Zoals altijd, weten wat je er mee kan aanvangen in de keuken. Ook hier gaat de spreuk op. “Wat de boer niet kent dat vreet hem niet”

• In Japan wordt Madeira Vine verkocht als okawakame oftewel landwier.

• Anredera cordifolia (Tenore) Steenis is widely planted as an ornamental and medicinal plant in Indonesia. On the other hand, in some other countries this plant is classified as a noxious weed. Bron:  https://www.mdpi.com/2223-7747/8/5/134

• Net zoals waterspinazie, dat ook in sommige gebieden als invasief onkruid aanzien wordt heeft Madeira Vine tal van namen, Tien Chi leaf, Binahong (vooral medisch), akaza kazura,....  Als een plant een hele reeks lokale namen heeft wijst dat meestal op een rijk gebruik er van.

Ook voor herboristen heeft Madeira Vine heel wat potentieel. De plant heeft een rist aan gezondheidsbevorderende stofjes in huis. Stop de wetenschappelijke naam van de plant maar even in Google Scholar en je krijgt meteen heel wat onderzoeken voorgeschoteld waarin op zoek wordt gegaan naar de waarde van al die stofjes die in de plant aanwezig zijn voor onze gezondheid. Er wordt zelfs onderzoek gedaan (alweer in Indonesië) om de plant in te zetten als biologisch fungicide in de rijstteelt.

Om een lang verhaal kort te maken. Ook al zwerft de plant al honderden jaren rond in onze contreien toch weten we er verdomd weinig over. Wellicht komt dat omdat we hem teveel als aardappelvervanger zien en zijn eigen karakter negeren. Iedere plant is uniek, leer er mee omgaan en doe er je voordeel mee. Kort samengevat, Madeira Vine biedt heel veel potentieel voor mensen die graag experimenteren in de keuken.

Heb je een vernieuwend recept voor blad of knol? We horen het graag. Mailen kan naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.