regeneratief bemesten

Kan het allemaal wel blijven duren? 


Doen we het juiste? Een vraag die de laatste jaren meer dan ooit door mijn hoofd spookt.
Begrijp me niet verkeerd. Ik ben er vast van overtuigd dat zelf voedsel kweken in je tuin de beste optie is voor je gezondheid en die van de planeet. Maar waar we steeds minder van overtuigd zijn is de manier waarop we dat doen. Als je pas een tuin begint dan oogst je zoveel dat je het niet op krijgt. Na een paar jaar telen kan die situatie wel eens keren en de oogst sterk afnemen. Niet om je bang te maken of te gaan doemdenken. Wel om je wakker te schudden en mee te gaan helpen om koolstof (de C in co2) in de grond te gaan stoppen. Want die oplossing wordt heel belangrijk om het klimaat te gaan redden en zelf te kunnen blijven eten en oogsten! 

Alexander, wat doe je nu? Mensen ontmoedigen? Zeggen dat je maar enkele jaren kan tuinieren in je tuin met succes? Absoluut niet. We hebben zes jaar geleden Haal meer uit je tuin opgericht net om mensen te inspireren en aan te zetten tot actie, tot tuinieren. Maar van meet af aan hebben we ook gesteld dat we een praktische vzw zijn. We verkondigen geen mooie theorieën maar toetsen bestaande praktijken euh in de praktijk. Mooie woorden brengen geen eten op tafel weet je wel. En we ontwikkelen ook nieuwe methoden en kijken wat er in de land- en tuinbouw speelt. Want we staan als tuiniers niet alleen voor deze uitdaging. Daarom even een sprongetje naar de “professionals”.

 

Regeneratieve landbouw

Ik verkondig het al een tijdje in lessen en webinars. Ik hou niet van duurzaamheid. Dit containerbegrip zegt weinig. Duurzaamheid komt er op neer dat we de aarde ietsje minder, enkele procenten, minder pijn doen. Dat is het huidige denkkader toch?

Denk aan duurzame wagens. Een wagen die een paar liter fossiele brandstof minder verbruikt is duurzaam. Iets minder slecht doen wordt zo bestempeld als goed voor de planeet. Zo blijven we er maar procentjes afvijlen in allerlei sectoren. Toch swingt het energieverbruik globaal gezien de pan uit omdat er steeds meer wagens in gebruik genomen worden waardoor de totale energieconsumptie steeds groter wordt. Dat zelfde zie ik ook in andere domeinen spelen zoals voedselproductie. Kan dit allemaal blijven duren? Kunnen onze kleinkinderen dezelfde levensstijl aanhouden of terug naar het thema: kunnen onze kleinkinderen op dezelfde manier landbouw bedrijven en voedsel oogsten?

De zaak van de grond is de grond van de zaak wordt wel eens gezegd. Om te kunnen blijven oogsten moet de bodem gevoed worden. Als we oogsten extraheren we voedingsstoffen, die moeten terug aangevuld worden. Daarom gaan we bemesten. Dat is het huidige denkkader waarmee vooral de nadruk gelegd wordt op de chemische kant van de bodem. Enkele onderzoekers becijferden de energieconsumptie van de huidige bemestingspraktijken. Maar liefst 60 % van het energiebudget van landbouw gaat naar het produceren, transporteren en toedienen van kunstmest. De grootste hap (45 %) is nodig om stikstofmeststoffen te produceren. Om je een idee te geven dit is ca 1 a 2% van de totale energieconsumptie ter wereld. In de herfst van 2021 schroefden heel wat kunstmestfabrieken hun productie terug door de torenhoge gasprijzen want maar liefst 5 % van al het gas wereldwijd wordt gebruikt om stikstofmeststoffen te produceren! (Science Progress (2017), The imperative for regenerative agriculture CHRISTOPHER J. RHODES ) Dat voelen boeren op dit moment heel hard nu de energieprijzen stijgen en de prijzen van kunstmeststoffen enkele keren over kop zijn gegaan.

Is bio dan heilig: neen! Het hangt er allemaal van af hoe er geteeld wordt, niet welk label er op gekleefd wordt. Biologische landbouw is een hele mooie opstap naar een regeneratief landbouwsysteem maar ook daar wringt het wat duurzaamheid betreft als er gewerkt wordt met energie intensieve input zoals organische zakjesmest. Ook voor het verwerken en transporteren van organische zakjesmest is immers veel energie nodig.

Er wringt het één en ander aan de basis van ons voedselsysteem. Dat is duidelijk. Als tuinier hebben we geen tractor nodig, zijn er geen voedselkilometers maar moeten we wel onze grond voeden. Het kan gelukkig ook anders. Je kan de bodem beter maken terwijl je teelt. Na een lange inleiding zijn we waar we moeten zijn.

 

Niet bemesten en toch veel oogsten?

Weide_scheuren2.jpg

Ik zag het meerdere keren in mijn carrière. Op mijn 24ste startte ik een tuinbouwbedrijf op een oude hoeve in het Ieperse en scheurde een stuk grasland dat in gebruik was als weide sinds de oorlog van 14-18. De hoeve lag pal op de plaats waar de eerste mosterdgasaanval plaats vond. Sinds 1918 graasden er enkel koeien op omdat er zoveel brokken en munitie in de grond zaten (Oa de fundering van de vroegere kapotgeschoten boerderij). Het eerste jaar na het scheuren van de oude weide behaalde ik spectaculaire opbrengsten. Zo verbouwde ik witte selder zonder inputs. Geen water, geen bemesting. Ik oogstte selders van meer dan 2 kg per stuk! Iets verder op huurde ik een perceel van 2 ha akkerland dat jaar en dag als akker in gebruik was. Daar raakte ik amper aan selder van 800 gram ondanks bemesting en veel water geven. Een soortgelijk verhaal merkte ik telkens opnieuw als we een stuk gazon of weide omvormen tot tuin. De eerste twee jaar zijn er zeer mooie opbrengsten zonder dat je iets van meststoffen hoeft te gebruiken. Daarna boer je stilletjes aan achteruit. De kracht van de grond verdwijnt.

 

  

vliegtuigbom wo 1

Foto's uit de oude doos: Bij het bewerken van de grond vonden we tal van projectielen zoals deze vliegtuigbom.

 

Terug naar de tuin: regeneratief tuinieren

In bijna alle tuinboeken staat dat compost de beste bemesting is. Als je die zelf maakt sluit je de kringlopen in je tuin, dat is zeker. Maar is compost altijd de beste oplossing om je bodemleven te voeden?

Iedereen wil een simpel antwoordt, een “one size fits all”. Jammer genoeg bestaat dat niet. We verbouwen in de moestuin +30 teelten en die verlangen niet allemaal hetzelfde. Sommigen willen op een rijke bodem staan, anderen wat armer. En ook iedere compost is weer anders...Je kan compost maken met mest of houtsnippers bijvoorbeeld. Het resultaat zal heel verschillend zijn maar de naam hetzelfde.

vruchtbare bodem rijke oogst

Foto: kolen en pompoenen, komkommers en ijsbergsla doen het fantastisch op heel rijke compost

Heel moeilijk om een simpel antwoordt te bieden dat werkt voor alle teelten in alle situaties op alle grondsoorten tegelijkertijd als je het mij vraagt.
Begrijp me niet verkeerd. Organisch materiaal gebruiken in de tuin is de enige manier om je grond te verbeteren en meer te kunnen gaan oogsten. Maar moet dat organisch materiaal altijd aangevoerd worden als compost? Moet dat organisch materiaal altijd voorverteerd zijn?

De gangbare visie op bemesting stoelt zeer sterk op het NPK verhaal. De chemische kant van bemesten. We gaan becijferen hoeveel mineralen we afvoeren als we oogsten en we vullen die terug aan door te bemesten. Meer dan een eeuw lang was er heel weinig aandacht voor de biologische kant van het verhaal. De beestjes in de bodem.

Stilaan komen er een pak nieuwe inzichten naar boven in de bodemkunde en komen we er studie na studie achter dat het microvee, het bodemleven, de drijvende kracht is achter bodemvruchtbaarheid. De pioniers in de biologische en ecologisch landbouw krijgen gelijk. Wij voeden de bodem en de bodem voedt de planten. Dit wordt stilaan een gangbare visie.

Eigenlijk is het heel logisch. Bodemleven moet werk hebben want wat geen werk heeft in de natuur, dat verdwijnt. Gebruiken we compost, dan is heel wat materiaal al voor verteerd, verwerkt in het composteringsproces. Een heel stuk van je bodemleven valt zonder werk. De kudde bodemvee is flexibel. Afhankelijk van wat je voert verandert de samenstelling. Door materiaal ter plaatse te laten onderwerken door het microvee krijg je een veel actievere bodem. Dat is met het blote oog niet zichtbaar omdat dat microvee zo ontzettend klein is. Behalve de wormen, die zie je duidelijk wel toenemen.

Maar hoe doe je dat nu, dat bodemleven laten werken? Herinner je het verhaal hierboven over de oude hoeve en het grasland? Als je start op een gazon of een weide dan werk je gras onder. Je dekt het gras af waardoor het door het bodemleven verteerd wordt. Die kracht uit dat gras komt vrij voor de groenten die je er op plant. Het gras kan je zien als een groenbemester. Dat zette ons aan het denken. Waarom kunnen we die kracht van de grond niet gaan behouden door blijvend groenbemesters in te zetten?

Een bodem die rijker en rijker wordt aan bodemleven en organische stof terwijl wij er ook van kunnen oogsten, dat is volgens mij regeneratief tuinieren. Niet?

 

Stop voedsel in je mond en koolstof in de grond

U wil een stappenplan? Daar wordt aan gewerkt.
In heel wat kleinschalige tuinbouwprojecten (denk CSA 's en dergelijke meer) wordt heel hard gesleuteld aan een oplossing voor dit vraagstuk. De energiecrisis en bijhorende hoge meststofprijzen zullen dit werk ongetwijfeld aanzienlijk versnellen.

Als je een nieuwe tuin begint wil je zo snel mogelijk van het gras af maar gras is net de wonderplant die zorgt voor een rijke bodem waar jij straks mooie groenten kan gaan oogsten.

Nu kunnen we drie dingen doen om dit vraagstuk op te lossen* :

• ons dieet helemaal omschakelen naar meerjarige planten. Bye bye boontjes, kropsla en hello uiensoepboom en eeuwig moes

• Een wandelende tuin aanleggen: de moestuin schuift dan om de twee jaar door naar een volgend stukje gazon (zie kader)

Of

• Je voorziet plaats en ruimte in je teeltplan voor groenbemesters. Daar experimenteren we ondertussen al enkele jaren mee. Daarom hebben we een gloednieuw webinar in elkaar gestoken met veel filmpjes waar we onze ervaringen en successen met groenbemesters delen zodat je er ook je voordeel mee kan doen. Interesse in de opname (het webinar ging door op 21/11/22)? Stuur ons een mailtje

 • Je maakt een combinatie van al deze mogelijkheden: dat is wat wij ook doen

 

*Zie jij nog meer opties? Laat het ons dan graag weten via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

 

 bloemenweide

 Foto: een groenbemester kan net zo mooi zijn als een bloemenweide. De insecten doen er hun voordeel mee en tegelijk wordt de grond rijker. 

 

 

Conceptidee: De wandelende tuin

Waarom moet de tuin ter plaatse blijven en wij alles naar de tuin slepen ??? Niet erg permacultuur toch? Op dit moment werken we aan het idee van een wandelende tuin. De moestuin verandert in dit concept om de twee jaar van plaats. De grond die vrij ligt heb je in gebruik als gazon of bloemenweide. Om de twee jaar schuift je tuin een blokje door. Dit zou ook de vruchtwisseling en tuinplanning sterk kunnen vereenvoudigen. Dit is niet alleen een concept. We testen het ook uit. Je hoort er binnen een paar jaar meer over.

 

 

Nog inspirerende lectuur rond dit thema:

 

Ontwerp zonder titel 10

 

 

         Stop koolstof in de grond en voedsel in je mond

 

 

 

 Word jij ook lid?

enkele ledenvoordelen:

  • kortingen: maar liefst 20 % korting op aankoop van struiken en bomen, 20 % op zaden en 10 % op deelnameprijs van cursussen en workshops die we organiseren 
  • Deelname aan leerrijke evenementen: bijvoorbeeld proeverijen van fruit
  • Toegang tot exclusieve rassen en plantensoorten uit onze collectie. Niet alleen als opgekweekt plantgoed. Binnenkort komen er ook stekken en enten beschikbaar voor leden

 lidmaatschap 2024

Lid worden kan hier

Vzw Haal meer uit je tuin
Regentwijk 17
3890 Gingelom

Ondernemingsnummer BE 0670.733.818
Rekeningnummer IBAN: BE67 9731 7244 2287
e-mail: haalmeeruitjetuin@gmail.com

Op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je in op de nieuwsbrief (bovenaan de pagina) of volg de instagram- of facebookpagina van haal meer uit je tuin

 | Algemene voorwaarden | | GDPR en privacybeleid |