Tomatenziekte: hoe red je je oogst?

Je hebt er alles aan gedaan om een aantasting met de tomatenziekte (Phythophthora infestans) te voorkomen. Aanhoudend zomers regenweer gooit roet in het eten. Uiteindelijk verschijnen er bruine stippen op de blaadjes en vruchten van je tomatenplanten. Wat nu? Ik kan je gerust stellen. Je hoeft je planten niet meteen uit te trekken. Je kan ze genezen van de tomatenziekte zonder gebruik te maken van chemie. Als je er snel genoeg bij bent kan de plant vlot de groei hernemen en de rest van de zomer lustig verder produceren.

Toen ik een jaar of vijf geleden een aantasting van tomatenziekte in mijn serre kreeg had ik geen zin om mijn oogst op te geven. Na wat logisch denkwerk over hoe de ziekte leeft en zich verspreid begon ik te experimenteren. Ik kon de planten zowel buiten als binnen door hun ziekte heen helpen. En de oogst? Wel die was nog steeds bijzonder behoorlijk.

Klik hier voor een snel overzicht

De tomatenziekte: wanneer komt het voor en hoe te herkennen?

Broeierig weer daar houdt de tomatenziekte van. Is het warm en vochtig dan zullen sporen die op het tomatenblad terecht komen ontkiemen en de plant binnen dringen.

Bruine vlekken op het blad, de stengel of vrucht zijn de eerste symptomen van een startende aantasting. Vaak gaan aangetaste blaadjes ook lichtjes krullen.

Als je snel een startende aantasting kan herkennen valt de ziekte vrij makkelijk te controleren. Hoe langer je wacht hoe groter de schade wat ook logisch is natuurlijk.

Bekijk je planten daarom vaak genoeg om een beginnende aantasting te herkennen. Zeker wanneer er een paar dagen zomerse buien en onweders in het land voorspelt worden.

Pas op ook al is het buiten warm en droog toch kunnen er plaatselijk vochtige omstandigheden rond je planten heersen. Bijvoorbeeld wanneer je tomaten in de serre tegen het glas of de folie gegroeid staan. Waar de blaadjes tegen het glas zitten blijft de plant 24 u per dag vochtig (ook al is het kurkdroog en geeft de thermometer meer dan 30 graden weer!). Op zo 'n vochtige plaats heeft de ziekte vrij spel om planten te infecteren.

Actie: De ziekte onder controle houden

Aangetaste bladeren pluk je best direct weg om plant zo snel mogelijk door de ziekte te helpen. Hetzelfde geldt voor aangetaste vruchten.

Foto 's: links: begin van een aantasting van tomatenziekte op het blad (let op de donkerbruine vlekken); rechts: vruchten bij een vergevorderde aantasting

Aangetaste vruchten zal je normaal gezien maar één keer hoeven te verwijderen. Het blad moet je meerdere keren plukken. Vanaf het moment van aantasting maak je best drie keer per week een rondje langs je planten. Niet alleen om aangetast blad te verwijderen maar ook om bladeren die niet goed opdrogen weg te plukken zoals bladeren onderaan de plant, of bladeren die helemaal tegen elkaar gegroeid staan of dicht tegen folie of glas groeien als je planten in een serre staan.

De bedoeling van het blad plukken is dat de plant goed kan opdrogen waardoor de schimmel geen kans heeft om zich verder te verspreiden naar nieuwe delen van de plant.

Je hoeft helemaal niet bang te zijn om je planten kaal te plukken. Daar kan een grote tomatenplant wel tegen. Liever iets meer blad weg nemen dan te weinig blad plukken en zo de ziekte in stand houden. Je zal trouwens verbaasd staan hoe snel je planten recupereren na een bladplukoperatie. Na korte tijd verschijnt nieuw blad. Ook de oogst hervat snel want de plant blijft ondanks de ziekte voort bloeien. De oogst wordt misschien wel wat verlaat maar je teelt valt zeker niet in het water.

Foto 's: links: een plant (ras paprikatomaat) bij de start van de bladpluk en rechts na het plukken van het blad.

Wat met de blaadjes en de afgeplukte groene tomaten?

Bij een startende aantasting hoef je de aangetaste vruchten niet weg te gooien. Je kan er chutney mee maken. Gewoon de oppervlakkige bruine plekjes er uit snijden en je kan ze gebruiken. Een andere optie om groene tomaten aan te wenden is fried green tomatoes maken. Een specialiteit uit de creoolse keuken van de Verenigde Staten. Vruchten verwerken kan je alleen doen bij een startende aantasting. Is de ziekte al te ver gevorderd dan zal de geur van de groene tomaten net zoals de smaak absoluut niet te pruimen zijn. Vertrouw op je neus om in te schatten of de aantasting te ver gevorderd is voor verwerking.

Gezonde blaadjes die je af plukt kan je gebruiken op verschillende manieren. Je kan ze bijvoorbeeld gebruiken als mulch of om te composteren. Voor wie van experimenteren houdt kan het blad eens proberen verwerken in de keuken.

Tomatenblad zou eetbaar zijn. Ook al hebben we allemaal ooit geleerd dat het blad van tomaat giftig is, blijkt daar wetenschappelijk amper bewijs voor te zijn. Harold Mc Gee schreef er in 2009 een mooi artikel over : “Accused, yes, but probably not a killer.” het artikel verscheen in de New York Times en kan je gratis nalezen via bovenstaande link.

Zelf hebben we het blad ook al uitgeprobeerd in de keuken. Op een pizza bijvoorbeeld. Ziek zijn we er zeker niet van geworden maar om volledig te zijn, ik moet nog een goed recept vinden om tomatenblad te bereiden want ik vind de smaak voorlopig niet zo heel speciaal.

De zieke bladeren gooi ik in mijn kippencompostering. Op die manier worden ze in een mum van tijd ondergewerkt door onze scharreldames. Oude tradities stellen dat je aangetast aardappelloof en tomatenblad best verbrand. Dit hoeft helemaal niet. In de lucht zitten miljarden sporen van allerlei schimmels die constant rond circuleren en je kan plant kan aantasten als de infectiecondities ideaal zijn. Al die sporen wegvangen zal je nooit lukken. De infectiecondities voorkomen is een veel betere maatregel.

Deze truc is een noodmaatregel die altijd werkt

De bladpluktruc om een aantasting van de tomatenziekte te verhelpen kan je toepassen met zowel struik- als kerstomaten. Alleen hebben kerstomaten kleinere blaadjes en een bossigere groei dan een struiktomaat waardoor het heel wat meer werk is om het blad te plukken. Zeker als je heel wat planten hebt staan.

Zie de truc als een noodmaatregel. Blijf volop inzetten op preventie van een aantasting. Dat is een pak minder werk.

Geef niet direct op als je planten ziek worden maar help ze even doorheen hun kwaal. Ze zullen je rijkelijk belonen met lekkere vruchten. Veel succes met je teelt en een lekkere oogst toegewenst!