Asperges kweken kan in iedere tuin

Asperge staat te boek als de koningin der groenten. Dat klopt als een bus. Het is echt wel de meerjarige groente bij uitstek. Plant je een voedselbos, leg je een permacultuurtuin aan of wil je simpel weg meer voedsel uit een siertuin halen: plant asperge. Prachtige planten, veel oogst en bijzonder weinig werk. Of iets concreter geformuleerd: 1 keer planten en je kan 10-20 jaar oogsten en dat allemaal met 5 min teelt“werk” per m²/jaar. Tenminste als je een onderhoudsvrij bed hebt aangelegd. En dan hoef je al helemaal geen rekening te houden met de grondsoort...

Rechte asperges op zware gronden

In het voorjaar trekken wildplukkers de duinen in op zoek naar de groene vlezige stengels van wilde asperges. Een delicatesse om u tegen te zeggen. Nu is het niet de bedoeling van dit artikel om je aan te zetten om te gaan wild plukken in de duinen (dit zinnetje stond er al voor de lockdown :-)). Neen, waarom plant je zelf geen asperges?

Geen duinen in de tuin? Die hebben wij ook niet. Gelukkig groeien asperges niet alleen in de lichte zandgrond van de duinen. Ze doen het goed op iedere niet te natte grond.

Op zwaardere gronden (-leem, klei- ) moet de asperge meer moeite doen om door de grond heen te komen*, zeker als het een tijdje niet geregend heeft en de grond wat harder is. Het resultaat zijn kromme asperges.

De belangrijkste professionele teeltgebieden voor asperges liggen daarom in de zandstreek.

Een kweker zei ooit tegen me: “alle kromme asperges worden recht na het koken.” Boerenlogica is goud waard, niet?

Natuurlijk wil je ook rechte asperges kweken. Zo van die exemplaren waarmee je kan uitpakken bij vrienden (of op Instagram tegenwoordig) en waar je niet te veel schilwerk aan hebt.

Dat kan, als je de asperges plant in verhoogde bedden waarvan je de grond lichter maakt door royaal gebruik te maken van organisch materiaal. Compost die al rijp is of die je ter plaatse maakt in de bak. Hoe dat hele verhaal in zijn werk gaat leg ik hier nu haarfijn uit zodat je zelf ook aan de slag kan.

Foto: Rechte asperges kweken op zware grond, dat kan in verhoogde bedden.

*Even voor de duidelijkheid. Dit verhaal gaat over witte asperges. Op zware gronden kan je perfect rechte groene asperges kweken zonder bedden aan te leggen.

Aanleggen van verhoogde aspergebedden

Het idee om asperges in verhoogde bakken aan te planten ontstond doordat we aan de noordzijde van de tuin een rij coniferen hadden staan die de eerste eigenaar bij de bouw van het huis, zo 'n 50 jaar geleden, aanplantte. De bomen waren ondertussen reuzen van 7 meter hoog en 2,5 meter breed geworden.

De eerste meters naast de haag was de grond bijzonder armetierig. De coniferen slorpten al het water op waardoor andere gewassen er niet wilden groeien. Zelfs gazon wou niet gedijen de eerste 5 meter naast de coniferen. Daarom ontstond het idee om op 2 meter van de rij coniferen verhoogde bakken te bouwen om asperges te planten. Omwille van hun culinaire kwaliteiten maar ook omdat ze zo diep wortelen.

Bij een fruitboer in het dorp kochten we fruitkisten (paloxen) aan waarvan de bodem zijn beste tijd had gehad. De bodem van de kist werd verwijderd en de hele hoogte – 60 cm- opgevuld met een mix van organisch materiaal. Wat we ter beschikking hadden verdween in de kisten:

• Onderin werden graszoden gelegd (van de gazon die omgevormd werd tot groentebedden), daarop een laag dun snoeisel van struiken en bomen, blaadjes, etc...

• De lagen organisch materiaal werden afgewisseld met grond die vrijkwam door het (manueel) graven van onze vijver. 

• Bovenaan werd de kist afgewerkt met kippencompost.

De bakken werden het eerste jaar ingezaaid met suikermais. Pas een jaar na aanleg werden er asperges in geplant. Zo konden we de bakken die na één teeltseizoen een goed stuk gezakt waren door het verteren van het organisch materiaal opnieuw aanvullen met nog meer compost.

Foto: De paloxen bij aanleg van de bedden.

Het volgende voorjaar werden in maart de asperges geplant. In totaal gingen er zes klauwen (drie rijen van 2 planten) in een bak van 1,2 * 1,2 m. De asperges werden ca 30 cm diep geplant.
In verhoogde bakken die afgelopen voorjaar aangeplant werden verhoogden we het aantal planten naar 9 per bak (3 rijen van 3 planten) omdat we de indruk hebben dat ze nog wel wat dichter mogen staan.

Er kruipt heel wat werk in de aanleg van zo 'n verhoogde bedden, maar gelukkig hoef je dit maar één keer te doen om 10 à 20 jaar asperges te kunnen oogsten. Een extra plus is dat je jaarlijks werk spaart als je de teelt in verhoogde bakken vergelijkt met de klassieke teelt op ruggen. In verhoogde bakken moet je immers nooit aanaarden en je hoeft je niet te bukken om te oogsten!
Het enige wat we af en toe doen is de bakken op toppen met wat kippencompost.

Foto: De coniferen werden intussen verwijderd. In de plaats kwam een fruithaag. De bakken kregen na vier jaar een nieuwe stalen omkadering. De wanden werden vervangen door wegwerppaletten. Het was bij aanleg de bedoeling dat het hout kon verteren. We gebruikten bewust geen folie in de bakken.

Ondertussen leren we ieder jaar bij om nog meer oogst uit de aspergebakken te halen. We oogsten witte asperges. De bakken zijn in het voorjaar dus kaal want de asperges zitten onder de grond. Kale grond, dat past niet in onze tuinierfilosofie. Daarom laten we begroeiing toe tussen de rijen. Maartse viooltjes, hondsdraf en winterpostelein verschijnen vanzelf. Wat ook goed werkt is vroeg op het jaar sla zaaien. (tip: bekijk het filmpje onderaan dit artikel)

Een ander wild idee is om in vroege zomer een vlinderbloemige klimmer te planten die zijn steun zoekt in het zich, na de oogst, ontwikkelende aspergeloof. Maar het is nog maar een idee, nog niet getoetst aan de praktijk dus.

Starten met asperges: klauwen of zaadjes?

Klauwen

De makkelijkste manier om met asperges van start te gaan is klauwen planten. Een klauw is jargon voor de wortel van een éénjarige aspergeplant.

In het voorjaar worden jonge aspergeplantjes uitgeplant op de kwekerij. Op het einde van het groeiseizoen wordt de plant gerooid en gaan de wortels de koeling in. Het volgende voorjaar worden de vlezige wortels verkocht als klauw.

Met klauwen heb je snel resultaat maar er zijn ook wel enkele belangrijke nadelen verbonden aan het gebruik van aspergeklauwen:

• slechte uitgedroogde klauwen zijn schering en inslag in tuincentra
• veel duurder dan zaad
• moeilijk om bioplantgoed te vinden

Maar het allerbelangrijkste nadeel van allemaal is het volgende:

• Je kan amper je ras kiezen want kwekerijen zaaien enkel mannelijke hybrides! = de zaadvaste rassen van asperge zijn daarom met uitsterven bedreigd. Waar zijn rassen zoals de Mechelse vroege, Dikke Hollandse Witte of de roem van Brunswijck? (heb je zaad van één van die rassen? Daar kan je ons heel blij mee maken.)

Foto: Een tweede reden om te werken met mannelijke hybriden in de professionele teelt is dat de productievelden overzichtelijk blijven. Asperges zaaien zich immers makkelijk uit. Deze foto werd genomen in de fruitcollectie van Brogdale (UK).

Asperges zelf zaaien

Asperges zaaien is helemaal niet moeilijk. In het voorjaar zaai je in een zaaikistje of tray (maart – april) . Binnen enkele weken zie je de eerste sprietjes van de jonge aspergeplanten verschijnen. Om het kiemen te versnellen en een hoger kiempercentage te bekomen wordt ook wel eens aangeraden om de zaden eerst een nacht in water te weken, net zoals je met bonen of erwten doet.

In de vollegrond zaaien gaat ook maar dan doe je dat best op een plaats waar je vaak langs komt! Asperges zijn in het begin frêle plantjes die heel makkelijk overgroeid raken door buurgewassen. We spreken uit ervaring. De eerste keer zaaiden we ook gewoon tussen andere moestuingewassen in. Dat werd niks. Maar als je in potjes zaait heb je dat probleem niet.

Je gezaaide asperges het eerste jaar in de watten leggen loont. Op het einde van het seizoen heb je een plant die niet moet onderdoen voor aangekochte klauwen. Iets meer werk dan klauwen aankopen maar het is de moeite. Kost minder en je kan tenminste het ras dat je zaait kiezen!

Foto: Deze aspergeklauw is één jaar oud. Ze werden gezaaid in een zaaitray en daarna uitgeplant op een hoop verteerde compost gemengd met oude potgrond. Blijkt zeer goed te werken.

Foto: Onze oprit. Geen auto, wel asperges. De plant aan de rand van de compostheuvel is Vietnamese koriander (Persicaria odorata). 

Beginnen met "wild" zaad?

Je kan vanaf de late zomer bessen plukken van vrouwelijke planten. Die bessen laat je drogen en je haalt er het zaad uit.

Als je zelf enkel zaadjes in de grond stopt kan je binnen enkele jaren in je eigen tuin aspergezaad oogsten waar je andere mensen blij mee kan maken. Heb je verschillende rassen staan dan zullen ze kruisen. Maar ook wilde types en kruisingen zijn best interessant.

Of liever een echt ras ipv ver”ras”singen?

Het aanbod zaadvaste rassen van asperge is beperkt.

Volgende rassen zijn makkelijk te verkrijgen, heel soms zelfs als plantgoed:

• Mary Washington: populair groen ras. Ontwikkeld begin 20ste eeuw in de VS.

• Connovers Collosal (groen aspergeras uit 1868)

• Crimson pacific: paarse zoete asperge

• Precocé D' Argenteuil: oud ras uit Frankrijk. Kan zowel voor teelt van groene als witte asperges

• Sweet Purple: nieuw paars ras dat een heel stuk zoeter zou zijn dan groene asperges en vrij goed zijn kleur behoudt bij het koken.

De eerste oogst

Over de teelt van asperges doen wilde verhalen de ronde. Neen, je hoeft geen zeven jaar te wachten tot je mag oogsten. Dat gaat veel sneller. Je kan al enkele asperges oogsten vanaf één jaar na planten. Het jaar erna oogst je al wat langer. Vanaf het vierde jaar piekt de productie en kan je het hele seizoen, vanaf de asperges verschijnen tot Sint-Jan (24 juni), oogsten.

Teeltwerk....5 min per m² per jaar

Asperges zijn een “plug and play” teelt of letterlijk vertaald, “planten en plukken”. Ze vragen amper verzorging.

• Half februari: de verdroogde stengels van vorig seizoen verwijderen en eventueel een beetje compost aanbrengen
• Eind maart: spontane begroeiing in de rij verwijderen zodat je de asperges vlot terug vind
• half juni: steun voorzien voor het loof

Foto: links: de bakken in de zomer, de steun (van betonijzer) is amper zichtbaar maar zorgt ervoor dat de stengels niet om waaien. Rechts: we laten de steun in de winter gewoon staan.

Oogsten: “Hoe steekt ge?”

Asperges kan je oogsten midden in de hungry gap, op het moment dat de klassieke moestuin het grotendeels laat afweten. Net daarom hoort asperge in iedere eetbare tuin.

Meestal beginnen we te steken in de loop van de maand april. Sommige jaren, zoals 2020, is dit al vanaf de derde week van maart.

Het oogstpotentieel van volwassen planten is fenomenaal. Vanaf jaar vier kan je rekenen op ca 0,8-1 kg/ verhoogde bak/week.

Oogsten doen we minstens twee keer per week. Op plaatsen waar we een aspergetopje zien bovenkomen graven we met de hand langs de asperge en snijden ze ongeveer 15-20 cm onder het grondoppervlak af. Asperges steken moet je wat in de vingers krijgen. Best ben je niet te wild als je de asperge uitgraaft. Anders zullen jonge asperges die nog maar net beginnen te groeien afbreken.

De oogstperiode van asperge is vrij lang. Van april tot Sint-Jan, 24 juni. In die tijd oogst je een pak asperges. We zijn verzot op asperges, maar we vinden het niet leuk om ze altijd op dezelfde manier te bereiden. Vroeger kookten we ze ook om klassieke bereidingen mee te maken. Tegenwoordig voor ons geen asperges op zijn Vlaams, wel op zijn Spaans. Bakken maar. Veel lekkerder. Of gooi ze eens op de barbecue. Dan wel dwars op de grillrooster of ze vallen netjes erdoor recht op de gloeiende kolen.

Foto: Een mooi voorjaarsgerecht. Koolscheutjes met gebakken asperges. Een delicatesse om u tegen te zeggen!

Langer oogsten dan Sint-Jan (24/06) is heiligschennis. Dan oogst je je planten naar de verdoemenis. Asperges geven een paar maanden lang oogst op reserve energie die ze opslaan in hun wortels. De wortels kan je als batterij beschouwen. Na een paar maand oogsten moet die batterij opnieuw gevuld worden. Daarvoor heeft de plant blad nodig. De rest van de zomer laten we de asperges daarom met rust zodat ze volop blad kunnen vormen en de batterij terug kunnen vullen voor een rijke oogst volgend voorjaar.

Foto: Zelfs in de herfst blijven asperges een blikvanger in de tuin wanneer het loof mooi geel kleurt. 

Asperges: goud uit eigen tuin

Tijdens voordrachten en cursussen agenda heb ik het er altijd over: plant asperges in je tuin!
Moest je het in euro 's uitdrukken zijn asperges wellicht één van de topteelten in je tuin. Asperges worden niet voor niets het witte goud genoemd. Vaak zijn ze in het begin van het seizoen best duur.
Vorig voorjaar klom de prijs van bio witte asperges op tot bijna 20 €/kg!

Euro 's spelen geen rol als je er zelf in je tuin hebt staan. Of ze nu duur of goedkoop zijn in de winkel. Dat maakt voor ons slimme tuiniers niets uit, ze zijn altijd even lekker.

Nog enkele weetjes:
• asperge is een goede bijenplant
• wortelt zeer diep, ideaal om in een verhoogde bak te planten
• uiterst decoratief, op een bedauwde ochtend of takje in bloemstuk

Alexander Kerbusch
Haal meer uit je tuin vzw