verticaal in de serre

Verticaal in de serre: 20 ideeën

Een doordenkertje. Kleine serres hebben meer oppervlakte aan wanden dan grondoppervlakte. Reken het maar eens na voor je eigen serre. Wil je een productievere serre, dan loont het zeker om verticaal te gaan. We geven je meteen heel wat ideeën mee. 

De meeste planten in dit artikel kunnen met heel weinig steunmateriaal toe. klimmers zijn slechts één laag, vergeet de bodembekkers niet, de constructie zelf,....  Enkele planten zijn geen klimmers dat staat duidelijk aangegeven. Al de klimmers in dit artikel hebben we staan of uitgetest gehad in de serre. Heel soms gebruiken we een duidelijke foto van elders.

Ps: je kan ook verticaal gaan met potten en rekken of "hangzakken" 

 

Komkommerfamilie

1. Chayote (Sechium edule)

chayote komkommer

Meerjarig? In ons klimaat soms. We begrijpen dit mechanisme nog niet helemaal dus ieder jaar kweken we opnieuw enkele vruchten op. 
Klimt zelf? Ja, hechtranken 
Wat is eetbaar? Topjes, blad, vruchten, knol (al hebben we die nog niet gevonden)
De praktijk

 Wordt geplant als het vorstgevaar voorbij is. Vult pas vanaf de 2de helft van de zomer de verticale ruimte. Bloeit laat dus vruchtzetting is niet altijd eenvoudig. Je hebt min. twee planten nodig ivm bestuiving.

De scheuten zijn overheerlijk en oogsten we vanaf de late zomer (in dit filmpje zie je hoe we dat doen). Geef Chayote in het najaar plaats of hij overwoekert zijn buren! Let op de eenvoudige klim-constructie. We leggen de scheuten over lange latten. 2 jaar geleden oogsten we op het dak van onze serre meer dan 120 kg. In deze video vertellen we nog meer over de teelt van Chayote. 

 

2. Bitter gourd (Momordica charantia)

bitter gourd serre

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja, met hechtranken 
Wat is eetbaar? Blad, vruchten
De praktijk

Hebben we maar één keer geplant op vraag van een buurvrouw met Thaise roots.

De productie was laag en de vruchten zijn voor ons geen meerwaarde. Zoals de naam aangeeft is dit een bittere vrucht, vandaar de naam trouwens. Het hele recept was er op gericht om die bitterheid te maskeren.  Een verassing was wel het prachtig vruchtvlees van de rijpe vruchten.

 

3. Kiwano, gehoornde meloen (Cucumis metuliferus)

kiwano en bitter gourd

Foto rechts: Bitter gourd en Kiwano broederlijk naast elkaar

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja, met hechtranken 
Wat is eetbaar? Blad, vruchten
De praktijk

Zeer productief en decoratief. De vruchten bewaren een paar maanden dus kan je als komkommervervanger gebruiken in de vroege winter. Je lepelt de vruchtenuit en gebruikt het vruchtvlees. Pas op voor de stekels! Je kan kiwano ook op een beschutte plaats buiten kweken.

 

4. Meloenen (Cucumis melo)

meloen serre

 Foto genomen op CSA de witte beek. Het ras op de foto, "Murmel",  is de creatie van een Duitse teler die achter zijn uren wat aan veredeling doet. Dit ras is het resultaat van 10 (!) jaar hobbyveredeling. Verkrijgbaar bij Bingenheimer of via Velt zadenactie.

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja, met hechtranken 
Wat is eetbaar? Blad, vruchten
De praktijk

Belangrijk: Sommige meloenrassen dienen gesnoeid te worden. Hoe je best snoeit is rasspecifiek. Zelf kiezen we vooral voor zeer vroege rassen. Die planten we buiten en snoeien we niet. We hebben een aantal keren meloenen in de serre gekweekt maar de productie in serre lag steeds een heel stuk lager dan buiten.

 

5. Komkommer (Cucumis sativus)

komkommer

 

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja, met hechtranken 
Wat is eetbaar? Blad, vruchten
De praktijk

Zeer productief. We hebben al oogsten van meer dan 20 kg op een m² gehad. Dat is dan op onze broeihoop waar we eind april komkommers op planten. 

Geef voldoende water. Komkommer heeft het graag vochtig. Zo vermijd je ook bittere vruchten. Pas op voor spint bij droog weer. Plant een robuust ras.Wij hebben goede ervaringen met "Izyashniy" (zie zadenactie) . Arola van Bingenheimer is ook goed bestand tegen spint. 

 

6. Klimcourgette (Cucurbita pepo)

klimcourgette

 

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja, met hechtranken 
Wat is eetbaar? Blad, vruchten
De praktijk

We zijn nog op zoek naar een goed ras. Dit is "Ola Escaladora"; Valt tegen qua smaak en productie.

 

 7. Sponscourgette (Luffa cylindrica)

 Luffa

Meerjarig?  Neen
Klimt zelf?  Ja
Wat is eetbaar?  Blad, vruchten
De praktijk De productie ligt laag. Toch zeker als je ze wil kweken voor "sponzen". Wil je luffa eten dan dien je de vruchten jong te plukken. Wellicht stimuleert dit ook de uitgroei van meer vruchten. 

 

Vlinderbloemigen 

8. Yard long bean, asparagus bean = kousenband (Vigna unguiculata)

yard long bean

Meerjarig? Neen 
Klimt zelf? Ja, slingert zich omhoog. 
Wat is eetbaar? Bonen en blad 
De praktijk  Niet het meest productieve gewas. De ellenlange bonen presenteren wel leuk op foto 's :-)

 

9. Hyacinth boon = Lablab (Lablab purpureus)

hyacinth boon serre

Meerjarig? Neen 
Klimt zelf? Ja, slingert zich omhoog. 
Wat is eetbaar? Bonen en blad 
De praktijk

Deze foto werd genomen in september, op het einde van de zomer dus. De plant vertoont in tegenstelling tot andere boongewassen helemaal geen spintschade. 

Kan zeer goed tegen droogte. (Kan buiten ook vrij goed gekweekt worden ontdekten we later). Pluk de peulen jong. 

 

10. Winged bean, vleugelboon (Psophocarpus tetragonolobus)

 winged bean

Foto: alles is eetbaar aan deze plant

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja
Wat is eetbaar? blad, bloemen, peulen en zaden (zou ook knollen vormen maar hebben we niet gemerkt)
De praktijk

Deze plant trok onze aandacht omdat hij te boek staat als "underutilized species" (lees maar eens na op wikipedia bijvoorbeeld). De teelt in onze contreien is wat bewerkelijker omdat dit plantje niet van koude houdt. We hebben het één keer in de serre gehad. Interessant en mooi. Maar we houden het bij gewassen die hier makkelijker groeien.

Tip: De peulen van asperge erwt, een bodembedekker, zien er zo goed als hetzelfde uit en hebben ook een gelijkaardige smaak. Asperge erwt hoeft helemaal niet in de serre te staan maar doet het perfect buiten.

 

 

11. Erwtjes (Pisum sativum)

 sluimerwten serre

 

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja, met hechtranken
Wat is eetbaar? Alles, de scheuten, jonge peulen, gedroogde erwten,...
De praktijk

Waarom erwten in de serre planten? Omdat je al in mei kan plukken! Zelf houden we het meestal bij sluimerwten. De jonge peulen pluk je vanaf mei tot half juni. Daarna kan je de planten opruimen en er een ander verticaal gewas in de plaats planten zoals bijvoorbeeld komkommer. Zo hoef je maar 1 keer steunmateriaal aan te brengen en kan je op dezelfde plaats meer plukken. 

Tip: plant eens suikererwten of rassen met zeer grote peulen zoals onze favoriet "Bijou"

 

12. Staakbonen (Phaseolus vulgaris)

staakboon

Meerjarig? Neen
Klimt zelf? Ja, de stengel wind zich rond het steunmateriaal
Wat is eetbaar? Blad, jonge peulen, gedroogde zaden
De praktijk

 Staakbonen kweken in de serre is niet zo makkelijk vinden we zelf. Zaai je te laat dan zitten de planten in juni al onder de spintmijten. Dat beestje heet in de volksmond niet voor niets bonenspint. Bonen houden van droog en warm weer maar spint ook.

Als je in de serre staakbonen wil kweken is het beter binnen al voor te zaaien zodat je met plantjes aan de slag kan in de serre eind april. Op die manier kan je meer plukken, maar de oogst ligt altijd lager dan buiten. We hebben meer succes met struikbonen in de serre.

 

 

Divers

 

13. Madeira Vine (Anredera cordifolia)

 exoten klaarmaken

Meerjarig? Ja, het bovengrondse deel is vorstgevoelig. De plant komt in de vroege zomer terug uit de knol.
Klimt zelf? Ja, slingert zich omhoog
Wat is eetbaar?

Blad, (reuzen)knollen

Tip: De bereiding maakt of kraakt de smaak en textuur van dit gewas. We schreven een heel artikel over dit bijzondere gewas met o.a. aandacht voor gebruik in de keuken. 

De praktijk

Plant Madeira vine in de moeilijkste hoek van je serre. Bij ons is dat op een plaats in de veranda (een muurserre tegen onze achtergevel) waar nooit zon komt. Af en toe moet je rigoreus snoeien als deze enthousiaste klimmer buurgewassen gaat overgroeien. In de late herfst wordt je ook nog een getrakteerd op mooie witte bloemen.

Bij sommige mensen met een beschutte tuin op zandgrond groeit dit gewas ook aardig buiten. Bij ons op de leemgrond lukt dat buiten veel minder goed.

 

 

14. (Basella rubra)

basella

Meerjarig? Neen 
Klimt zelf? Ja, slingert zich omhoog. 
Wat is eetbaar?

Blad en bloemen (zie foto). Presenteert heel mooi en heeft

een aardse smaak.

De praktijk

Slank gewas. Neemt weinig plaats in. Sierlijk maar ietwat moeilijke groeier.

 

15. Zoete aardappel (Ipomoea batatas) en andere Ipomoea 's

 zoete aardappel klimt

 

Meerjarig? Ja, als je de plant vorstvrij overwintert
Klimt zelf? Ja, slingert zich omhoog. 
Wat is eetbaar?

Blad (spinazievervanger!) en knollen. 

De praktijk

Zeer weelderig gewas dat in korte tijd een verticaal oppervlak zal begroenen.Voor een maximale knolproductie laat je de plant beter niet klimmen. Bloeit sporadisch (afhankelijk van het ras). Zelf zetten we zoete aardappel liever buiten. Daar publiceerden we al eerder een video over.

Extra: We zijn ook fan van waterspinazie, nauw verwant aan zoete aardappel; Waterspinazie oogst je jong. Zoniet gaat die ook klimmen.

 

Fruit

Opgepast:  in deze sectie staan enkele planten vermeld die geen klimmers zijn maar die je wel bijzonder goed kan gebruiken om de verticale ruimte in je serre te benutten. Er is gekozen voor fruit dat zelf ook duidelijk voordeel haalt uit een beschutte standplaats.

16. Druif (Vitis spp.)

serre druiven wisley minder schaduw

 Foto genomen in een demoserre van de Royal Horticultural Society, Wisley. 

Meerjarig? Ja
Klimt zelf? Ja, met hechtranken
Wat is eetbaar?

Jong blad, druiven en meer

De praktijk

Druiven kunnen in iedere vorm geleid worden. Cruciaal is goed na te denken over waar je ze plant in de serre en hoe je ze leidt zodat de rest van je gewassen er geen hinder van ondervindt. Zelf hebben we enkel rassen in de serre staan die we buiten niet kunnen kweken omdat ze te gevoelig zijn voor barsten van de vruchten en/of meeldauw. In principe kan je elk ras in de serre planten maar wat buiten goed groeit planten we liever buiten. In onze serre vind je bijvoorbeeld de zeer vroege druif Siegerrebe (pluk in juli in de serre), de zeer productieve puntdruif Original, de Belgische trots Baidor, Krasotka (een Russische puntdruif). 

Doordenkertje: In de serre plant je je druivelaar best op de noordkant. Waarom? Zo werpt de druivelaar geen schaduw op je groenten en wordt die zelf optimaal belicht vanuit het zuiden. Ook tegen een westelijk georiënteerde serrewand kan je een druif planten.

   

 

17. Perzik (Prunus persica) en abrikoos (Prunus armeniaca)

perzik serre


Meerjarig? Ja
Klimt zelf? Neen
 Wat is eetbaar?

vruchten (perziken of abrikozen)

De praktijk

Door teelt in de serre kan je krulziekte vermijden en het risico op lentenachtvorst verkleinen. Breng wel een degelijk steunsysteem aan zodat je de boom in waaiervorm kan leiden. Of kweek je perziken in pot.... 

Let op: goed zomersnoeien is aan te bevelen om de bomen compact en gezond te houden.

Tip: bekijk ook het filmpje van ons bezoek aan de prachtige tuin in Wisley. Deze foto werd daar genomen.

 

18. Vijg (Ficus carica) 

 Japanse methode voor snoei

Foto: Vijg geleid volgens de Japanse methode voor snoei, de vijg wordt geleid net zoals een horizontal appel- of perensnoer

japanse methode na snoei

Foto: Japanse methode na snoei

Meerjarig? Ja
Klimt zelf? Neen
Wat is eetbaar?  Vruchten, blad
De praktijk

Leiden volgens de Japanse methode

Laat je vijgen uitgroeien, dan worden het vaak grote struiken. Een fascinerende en plaatsbesparende leimethode is de Japanse manier van vijgen kweken. Zelf hebben we nog maar 1 boom geleid op die manier maar het bevalt en in de toekomst voorzien we nog meer rassen om zo te leiden. 

Tip 1: besteed aandacht aan rassenkeuze. Plant in je serre vijgen die je buiten niet rijp krijgt. Ik denk bijvoorbeeld aan Violette de Sollies. Een zeer smakelijke, 1 maal dragende vijg. Als je de Japanse methode gebruikt bij tweemaal dragende rassen zoals bijv. de populaire "Brown Turkey" dan knip je je voorjaarsoogst weg bij het snoeien. Je vijgen hangen immers aan de toppen van de takken en die snoei je weg.

Tip 2: in afwachting dat we met deze methode meer ervaring op doen en er een artikel over schrijven kan je al inspiratie opdoen op het You tube kanaal van deze Japanse teler (Nori). Je hoeft geen Japans te verstaan om te begrijpen hoe hij snoeit. Gelukkig maar :-)

19. Braambozen (Rubus spp.)

rijpe tayberry

 Meerjarig?  Ja
 Klimt zelf?  Neen, de flexibele stengels zijn makkelijk te leiden
 Wat is eetbaar?  Vooral de vruchten, blad kan je gebruiken in oa thee en ook de jonge grondscheuten zouden eetbaar zijn
De praktijk

Zelf hebben we nog maar recent een tayberry in de serre aangeplant. Tayberries rijpen vroeg af. Buiten vaak begin juni. Door ze in de serre te planten hopen we die oogst nog een maand te vervroegen zodat die vlak in de "hungry gap" valt. 

Je kan uiteraard ook bramen, andere braambozen of frambozen in je serre planten. Plant je frambozen in je serre dan is het vooral in de zomermaanden uitkijken voor spint.

 20. Passiflora (Passiflora spp.)

passiflora

Meerjarig? Ja, maar... winterhardheid is vaak een heikel punt 
Klimt zelf? Ja, met hechtranken
Wat is eetbaar? Blad, bloem, vruchten
De praktijk

Tot hiertoe boekten we nog niet veel succes met dit gewas. De in de winkel verkrijgbare passievrucht (P. edulis) is echt wel een sub-tropisch gewas. De cultivar "Frederick" zou 1 van de betere rassen zijn. Een zelfbestuiver trouwens.Vorst is uit den boze, daar kan dit gewas niet tegen. Zelfs temperaturen onder de 5 graden kunnen nefast zijn. We verloren al heel wat planten aan de koude. Dan vooral zelf gezaaide passiflora 's.

Gericht experimenteren zou heel wat interessante info kunnen opleveren. Zo zijn er heel wat sierpassiflora 's (P. caerulea) op de markt die ook lekker fruit opleveren. Alleen is daar zeer weinig info over te vinden. Heb je zelf een passiflora in je tuin staan die winterhard is en lekker fruit oplevert geef dan zeker een seintje! We ruilen graag tegen ander plantgoed. 

Terug naar het onderwerp. Passiflora in de serre. Uiteindelijk hebben we maar 1 exemplaar in de serre meer staan. En die plant doet het buiten ook gewoon goed maar levert jammer genoeg geen lekker fruit op. Wel supermooie bloemen en dat is voorlopig de enige reden waarom we de plant nog niet verwijderden. 

Op ons verlanglijstje (en dat van Joeri ;-) ) staat nog Passiflora mollisima, de bananenpassiebloem die ook hier winterhard zou zijn. Bij een andere liefhebber zag ik ook P. incarnata (Maypop) in de serre staan. Wordt vervolgd... en hopelijk krijgen we heel wat feedback van jullie, de lezers over lekkere Passiflora 's die hier makkelijk te telen zijn. In niet verwarmde serre of daar buiten.

 


 

 

 Word jij ook lid?

enkele ledenvoordelen:

  • kortingen: maar liefst 20 % korting op aankoop van struiken en bomen, 20 % op zaden en 10 % op deelnameprijs van cursussen en workshops die we organiseren 
  • Deelname aan leerrijke evenementen: bijvoorbeeld proeverijen van fruit
  • Toegang tot exclusieve rassen en plantensoorten uit onze collectie. Niet alleen als opgekweekt plantgoed. Binnenkort komen er ook stekken en enten beschikbaar voor leden

 lidmaatschap 2024

Lid worden kan hier

Vzw Haal meer uit je tuin
Regentwijk 17
3890 Gingelom

Ondernemingsnummer BE 0670.733.818
Rekeningnummer IBAN: BE67 9731 7244 2287
e-mail: haalmeeruitjetuin@gmail.com

Op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je in op de nieuwsbrief (bovenaan de pagina) of volg de instagram- of facebookpagina van haal meer uit je tuin

 | Algemene voorwaarden | | GDPR en privacybeleid |